“Thời Bi Tráng” của Nguyễn Văn Thịnh là một tiểu thuyết chính luận xã hội, khắc họa bức tranh lịch sử Việt Nam nửa sau thế kỷ XX – giai đoạn biến động dữ dội nhất, khi dân tộc ta phải đối mặt với những thế lực bành trướng hàng đầu thế giới trong cuộc chiến giành độc lập, tự do và thống nhất đất nước. Tác phẩm đặc biệt tập trung vào hình ảnh người Hà Nội, những con người mang đậm dấu ấn văn hóa sông Hồng, văn hóa Thăng Long – tinh hoa của nền văn hiến Đại Việt. Giữa dòng chảy thời cuộc, họ tỏa đi khắp mọi miền đất nước, hòa nhập với văn minh thời đại nhưng vẫn giữ vững cội nguồn dân tộc, đóng góp xứng đáng vào sự nghiệp bảo vệ Tổ quốc.
Dưới ngòi bút của tác giả Nguyễn Văn Thịnh, người sinh ra và lớn lên tại Hà Thành, “Thời Bi Tráng” hiện lên như một chuỗi hồi ức sống động mang âm hưởng sử thi. Truyện khắc họa số phận thăng trầm của nhiều nhân vật, có bóng dáng của những con người có thật, lấy bối cảnh không gian rộng lớn và dòng chảy thời gian trải dài của đất nước. Các sự kiện lịch sử được tác giả dày công sưu tầm, chọn lọc kỹ lưỡng, đảm bảo tính chân thực và phong phú, bám sát tiến trình lịch sử. Bản thân tác giả, với trải nghiệm cuộc đời phiêu bạt từ Bắc vào Nam suốt mấy mươi năm trong thời kỳ biến động xã hội, đã gửi gắm vào tác phẩm những ký ức tuổi thơ êm đềm ở cố đô Thăng Long, những buồn vui tuổi trẻ giữa khói lửa chiến tranh và cả những xô bồ của thời kỳ giao thời.
Thời gian có thể làm mờ đi những sự kiện, làm vắng bóng những con người, nhưng “Thời Bi Tráng” sẽ lưu giữ lại những dấu tích, gợi nhớ cho những người trong cuộc và khơi gợi cảm xúc cho thế hệ sau về một quá khứ bi hùng.
Mở đầu câu chuyện là hình ảnh một người thương binh tàn tật, mặc quân phục, đội mũ gắn sao vàng, lặng lẽ tìm kiếm điều gì đó trên con đường đá xanh lởm chởm cuối đê La Thành, đầu ô Đống Mác, Hà Nội, một buổi trưa mùa thu năm 1958. Cơn mưa bóng mây bất chợt đến rồi đi, để lại bầu trời trong xanh ngắt. Người thương binh ngại ngùng trước con dốc đối diện ngôi nhà hộ sinh đang xây dở. Được người dân giúp đỡ, anh xuống dốc và cho xe lăn bon bon trên con đường làng quen thuộc với những viên gạch mòn trũng, sông Tô Lịch đen ngòm, đình chùa đổ nát… Anh lặng lẽ đi qua hồ Trung, hồ Cổ Ngựa, đình làng Hương Thể, cái giếng trước cổng chùa giờ đặc quánh bèo, cổng đình uy nghi xưa chỉ còn là khoảng trống. Dừng xe bên tường tào xá cũ, nhìn ra hồ Đình đầy bèo tây, nơi ngày xưa anh từng vui đùa, anh bỗng giật mình khi có người gọi tên. Bỏ mũ ra, anh được bà con làng xóm nhận ra. Những câu hỏi dồn dập, những ký ức ùa về về người cha mất sớm, về những ngày đầu kháng chiến, về cái giếng đình bị lấp do xác người chết… Đám trẻ nhiệt tình đẩy xe anh đi, vừa đi vừa tò mò hỏi han về chiến tranh, về thương tích… Anh chỉ đáp lại bâng quơ. Hành trình trở về của người thương binh dường như mới chỉ bắt đầu…
