“Hệ Thống Liên Kết Văn Bản Tiếng Việt” của Giáo sư Trần Ngọc Thêm, xuất bản lần đầu năm 2005 bởi Nhà xuất bản Giáo dục, là một công trình nghiên cứu đồ sộ và có giá trị về ngữ pháp tiếng Việt. Không chỉ dừng lại ở việc phân tích các thành phần câu rời rạc, cuốn sách đi sâu vào khám phá mạng lưới quan hệ phức tạp và tinh tế kết nối chúng, tạo nên sự mạch lạc và thống nhất cho toàn bộ văn bản.
Tác giả đã vận dụng phương pháp ngữ pháp mô tả một cách tỉ mỉ và hệ thống. Từ những yếu tố ngữ pháp cơ bản như danh từ, động từ, tính từ, trạng từ…, Giáo sư Trần Ngọc Thêm đã phân tích chi tiết các thuộc tính của chúng về thể loại, số lượng, thời điểm, thái… Qua đó, ông làm sáng tỏ mối quan hệ cấu trúc chặt chẽ giữa các yếu tố này, tạo nên bộ khung vững chắc cho việc hình thành câu và đoạn văn. Cuốn sách không chỉ dừng lại ở việc mô tả các loại câu đơn, câu phức, câu kép mà còn phân tích sâu vào cấu trúc phức tạp của những câu ghép đa tầng, giúp người đọc nắm vững cách thức tổ chức câu trong tiếng Việt.
Điểm sáng tạo và cũng là đóng góp quan trọng của cuốn sách nằm ở việc phân tích các mối quan hệ ngữ pháp giữa các câu trong một đoạn văn và toàn bộ văn bản. Các loại quan hệ như nhân quả, thời gian, điều kiện, mục đích, nguyên nhân… được phân loại rõ ràng, minh họa bằng ví dụ cụ thể, giúp người đọc hiểu rõ cách các câu được kết nối, tạo thành mạch ý nghĩa xuyên suốt cho văn bản. Chính việc làm rõ hệ thống liên kết này đã góp phần lý giải sức mạnh biểu đạt của tiếng Việt và cung cấp những kiến thức quý báu cho việc viết và đọc hiểu văn bản.
Cuốn sách cũng dành sự quan tâm đặc biệt đến những cấu trúc ngữ pháp đặc thù của tiếng Việt như cấu trúc chủ ngữ – khẳng định, cấu trúc động từ ở thể không, các cấu trúc với đại từ quan hệ, trạng từ… Việc phân tích chi tiết những đặc điểm này giúp người đọc nhận diện và sử dụng chúng một cách chính xác, hiệu quả, từ đó nâng cao năng lực sử dụng tiếng Việt.
Với phương pháp nghiên cứu khoa học nghiêm túc và cách trình bày rõ ràng, dễ hiểu, “Hệ Thống Liên Kết Văn Bản Tiếng Việt” của Giáo sư Trần Ngọc Thêm không chỉ là một công trình nghiên cứu có giá trị khoa học cao mà còn là tài liệu tham khảo hữu ích cho giáo viên, sinh viên, học viên ngôn ngữ, cũng như bất kỳ ai quan tâm đến việc tìm hiểu sâu sắc về ngữ pháp tiếng Việt. Cuốn sách góp phần quan trọng vào việc nâng cao nhận thức về vẻ đẹp và sự phong phú của tiếng mẹ đẻ, đồng thời khẳng định vị thế của ngữ pháp tiếng Việt trong hệ thống ngôn ngữ thế giới.
