“Theo Giòng: Vài Ý Nghĩ Về Văn Chương” của Thạch Lam không chỉ là một tập hợp các bài viết về văn học, mà còn là một cuộc hành trình tư tưởng sâu sắc về bản chất và ý nghĩa của văn chương. Thạch Lam, ngay từ lời tựa, đã khẳng định văn học như một dòng sông chảy theo thời gian, ghi lại những biến thiên của lịch sử, xã hội, nhưng đồng thời vẫn giữ vững linh hồn nhân văn cốt lõi. Văn chương không dừng lại ở việc mô tả hiện thực, mà còn là sự phản ánh, đánh giá và soi chiếu hiện thực ấy dưới lăng kính của tâm hồn và trí tuệ.
Phần đầu cuốn sách, “Văn học và dòng chảy thời gian”, đào sâu vào mối quan hệ mật thiết giữa văn chương và lịch sử. Thạch Lam cho rằng văn học không chỉ phản ánh hiện thực khách quan, mà còn phải thể hiện tác động của hiện thực lên con người, lên những số phận trôi nổi giữa dòng đời biến động. Văn học bám sát dòng chảy thời gian, ghi lại những thăng trầm của xã hội, đồng thời vẫn giữ vững tinh thần nhân văn và tiếng nói phê phán.
Tiếp nối dòng chảy tư tưởng, phần “Văn học và con người” tập trung vào vai trò của nhà văn – người cầm bút sáng tạo. Nhà văn không đơn thuần là người quan sát và miêu tả, mà còn là người suy ngẫm, phân tích và đánh giá hiện thực. Họ cần có nhân cách, tầm nhìn xã hội và trách nhiệm với cộng đồng. Tác phẩm văn học do đó không chỉ mang tính giải trí mà còn phải góp phần giáo dục và nâng cao nhận thức con người.
Phần cuối cuốn sách là những phân tích và đánh giá sắc bén về một số tác phẩm văn học Việt Nam đương đại tiêu biểu như “Những thiên đường mù” của Bảo Ninh, “Ru” của Nam Cao, “Một đời người” của Tô Hoài… Thông qua những tác phẩm này, Thạch Lam khẳng định giá trị nhân văn sâu sắc của văn học Việt Nam, đồng thời thẳng thắn chỉ ra những hạn chế, yếu kém và đề xuất định hướng phát triển cho tương lai.
“Theo Giòng: Vài Ý Nghĩ Về Văn Chương” là một tác phẩm lý luận văn học mang tính chất học thuật cao, soi sáng những vấn đề cơ bản của văn chương. Cuốn sách không chỉ giúp người đọc hiểu rõ hơn về vai trò và bản chất của văn học, mà còn cung cấp những đánh giá sâu sắc về bức tranh văn học Việt Nam đương đại và hướng đi trong tương lai. Đây thực sự là một công trình nghiên cứu có giá trị tham khảo cao, góp phần quan trọng vào sự phát triển của ngành nghiên cứu văn học ở Việt Nam. “Theo Giòng” xứng đáng là một cuốn sách gối đầu giường cho những ai yêu mến và quan tâm đến văn chương.
