“Trung Quốc Trong 10 Từ Vựng” của Dư Hoa không chỉ là một cuốn sách, mà còn là một lăng kính đa chiều soi chiếu vào những góc khuất, những mâu thuẫn và cả những hy vọng mong manh của xã hội Trung Quốc đương đại. Được viết dưới dạng tiểu luận pha hồi ký, cuốn sách sử dụng mười từ vựng then chốt – Nhân Dân, Lãnh Tụ, Đọc Sách, Viết Văn, Lỗ Tấn, Cách Mạng, Chênh Lệch, Dân Quèn, Bắt Chước và Lường Gạt – như mười con mắt sắc bén, quan sát và phân tích mọi khía cạnh của Trung Quốc, từ chính trị, kinh tế, văn hóa đến lịch sử và xã hội.
Dư Hoa, một nhà văn trung niên có sách được “lậu” nhiều nhất Trung Quốc 20 năm qua, đã không ngần ngại phơi bày những “ung nhọt” của một siêu cường đang trên bờ vực tự hủy hoại. Ông mổ xẻ sự biến đổi ý nghĩa của những khái niệm tưởng chừng như bất biến như “Nhân Dân” và “Lãnh Tụ” từ thời kỳ Cách mạng Văn hóa cho đến thời kỳ Đổi Mới. “Nhân Dân”, từng là trung tâm của mọi khẩu hiệu, nay trở nên xa lạ, trống rỗng và bị lợi dụng. Hình ảnh Mao Trạch Đông, từ một lãnh tụ được sùng bái, nay được “tái chế” để phục vụ cho bộ máy tuyên truyền. Sự trớ trêu này được Dư Hoa khắc họa một cách sinh động qua những câu chuyện cá nhân, những trải nghiệm thời thơ ấu và cả những quan sát tinh tế về đời sống xã hội.
Hành trình đọc sách của Dư Hoa cũng là một phần quan trọng của cuốn sách. Từ những cuốn sách cấm bị truyền tay chép lén thời niên thiếu đến sự ngộ ra giá trị đích thực của văn chương Lỗ Tấn khi trưởng thành, tất cả đều góp phần tạo nên một Dư Hoa với cái nhìn sâu sắc và đầy phản biện. Ông nhìn nhận Lỗ Tấn không chỉ là một biểu tượng cách mạng, mà còn là một nhà văn lớn, có sức ảnh hưởng sâu rộng đến tư tưởng của nhiều thế hệ.
Những chương sách về “Chênh Lệch”, “Dân Quèn”, “Bắt Chước” và “Lường Gạt” lại càng chua chát hơn khi phơi bày một xã hội đầy rẫy bất công, tham nhũng và đạo đức giả. Sự cách biệt giàu nghèo ngày càng sâu sắc, những kẻ giàu có sống vô cảm trước nỗi đau của người nghèo, trong khi đó, “cùng đinh” bất chấp luật pháp để mưu cầu lợi ích. Tệ nạn “bắt chước rởm” và “bịp bợm” len lỏi vào mọi ngóc ngách của xã hội, từ những sản phẩm nhái đến những câu chuyện bịa đặt trên báo chí.
Thông qua mười từ vựng, Dư Hoa vẽ nên một bức tranh toàn cảnh về Trung Quốc, một bức tranh vừa chân thực vừa trần trụi. Ông không chỉ dừng lại ở việc mô tả hiện thực, mà còn đặt ra những câu hỏi nhức nhối về tương lai của đất nước. Liệu phép màu Trung Quốc có chỉ là ảo tưởng? Liệu mô hình tăng trưởng kinh tế hiện tại có bền vững? Những câu hỏi này không chỉ dành riêng cho Trung Quốc, mà còn có thể là bài học cho những xã hội khác, đặc biệt là những xã hội đang trong quá trình chuyển đổi. Và hơn hết, cuốn sách đặt ra một thách thức cho giới văn chương: liệu các nhà văn Việt Nam có đủ can đảm để viết về những vấn đề nhức nhối của xã hội như Dư Hoa đã làm?
