“Chuyện Giải Buồn (Cuốn Sau)” của Paulus Của (Huỳnh Tịnh Của, 1830-1907) mở ra một câu chuyện cảm động về lòng mẹ, sự trả thù và công lý đầy bí ẩn. Bắt đầu bằng hình ảnh yên bình tại chùa Thiện-tân, nơi chim séo làm tổ trên chỉ vỉ. Tuy nhiên, sự yên bình ấy nhanh chóng bị phá vỡ bởi một con rắn lớn, kẻ luôn rình rập và nuốt chửng những chú chim non vừa đủ lông đủ cánh. Chim mẹ đau đớn, bay đi rồi lại trở về, năm này qua năm khác, như một vòng tuần hoàn nghiệt ngã của số phận.
Nhưng đến năm thứ ba, khi bi kịch tưởng chừng sẽ lặp lại, một sự kiện kỳ lạ đã xảy ra. Chim mẹ sau khi rời tổ ba ngày đã trở về, không phải một mình mà cùng với một sức mạnh bí ẩn. Khi con rắn định ra tay, một cơn bão bất ngờ ập đến, trời đất tối sầm. Một con chim khổng lồ, sải cánh che kín cả mặt trời, xuất hiện từ trên không, lao xuống trừng trị con rắn tàn ác. Cảnh tượng vừa hùng vĩ vừa kinh hoàng, như một màn phán xét thần thánh. Con rắn bị tiêu diệt, gia đình chim séo được giải cứu, nhưng cũng phải gánh chịu mất mát.
Câu chuyện không chỉ dừng lại ở một sự kiện đơn lẻ mà còn được tác giả Paulus Của phân tích sâu sắc hơn qua lời bình trong sách dị sử. Việc chim séo quay lại làm tổ năm thứ ba không phải ngẫu nhiên, mà là một kế hoạch báo thù đã được sắp đặt. Ba ngày chim mẹ vắng mặt chính là thời gian đi cầu cứu sự trợ giúp. Hình ảnh con chim lớn được ví như “tiên gươm”, xuất hiện chớp nhoáng và ra tay dứt khoát, thể hiện một sức mạnh siêu nhiên, công lý được thực thi một cách đầy bí ẩn và hiệu quả.
Paulus Của, hay Huỳnh Tịnh Của, là một học giả lỗi lạc, một trong những người tiên phong trong việc nghiên cứu và phát triển chữ quốc ngữ. Ông không chỉ đóng góp vào việc phiên dịch văn án, mà còn tích cực sáng tác bằng chữ quốc ngữ, thể hiện tình yêu và tâm huyết với ngôn ngữ dân tộc. Cuộc đời và sự nghiệp của ông gắn liền với những nỗ lực kết hợp kiến thức phương Tây và bảo tồn văn hóa phương Đông, nhằm xây dựng một nền văn học quốc ngữ vững mạnh. “Chuyện Giải Buồn (Cuốn Sau)” không chỉ là một câu chuyện thú vị, mà còn là một minh chứng cho tài năng văn chương của Paulus Của, một tác phẩm đáng để khám phá và suy ngẫm. Ông mất năm 1907 (Đinh Mùi), thọ 73 tuổi và được an táng tại Bà Rịa.
