“Đi Tìm Nhân Dạng” của Luigi Pirandello, một kiệt tác văn học được thai nghén trong suốt 15 năm, đánh dấu đỉnh cao sáng tạo của tác giả giữa hàng trăm truyện ngắn và hàng chục vở kịch. Tác phẩm là một hành trình nội tâm đầy ám ảnh về bản chất của danh tính, một chủ đề luôn thường trực trong tâm trí Pirandello. Thông qua những cuộc đối thoại giàu tính tự sự, nhân vật chính dường như tiên liệu được những phản đề dành cho mình, dẫn dắt người đọc vào một vòng xoáy suy tư về bản ngã.
Câu chuyện xoay quanh Vitangelo Moscarda, một người đàn ông bỗng nhận ra hình ảnh bản thân mà anh ta vẫn tin tưởng chỉ là một ảo ảnh do người khác dựng nên. Sự nhận thức này, được khơi mào từ một chi tiết tưởng chừng như vụn vặt – chiếc mũi “vẹo” – đã đẩy Moscarda vào một cuộc khủng hoảng hiện sinh sâu sắc. Anh ta bị ám ảnh bởi việc phá vỡ những định kiến mà người khác gán ghép cho mình, một nỗ lực điên cuồng để chứng minh anh không phải là con người mà xã hội nhìn thấy. Hành trình tìm kiếm bản ngã đích thực của Moscarda là một cuộc tự hủy hoại, một sự vùng vẫy trong tuyệt vọng giữa những mảnh vỡ của bản thể.
Tác phẩm mang đậm tinh thần duy thực, khám phá những ngóc ngách tăm tối nhất trong tâm lý con người và khắc họa nỗi đau hiện sinh một cách trần trụi, tương tự như “Mattia Pascal”, một tiểu thuyết khác của Pirandello. Bối cảnh trừu tượng và phi lý của câu chuyện gợi nhắc đến phong cách của Samuel Beckett, đồng thời lý giải phần nào sự đón nhận dè dặt của công chúng khi “Đi Tìm Nhân Dạng” ra mắt lần đầu. Tư tưởng vượt thời đại của tác phẩm đã đặt ra những câu hỏi lớn về bản chất con người, về sự khác biệt giữa cái tôi bên trong và cái tôi được xã hội nhìn nhận, về sự tồn tại của một bản ngã cố định hay chỉ là một sản phẩm của xã hội.
Bản dịch tiếng Việt của Trần Dương Hiệp đã chuyển tải thành công ngôn ngữ sắc sảo, giàu hình ảnh của Pirandello, giúp độc giả Việt Nam dễ dàng tiếp cận với tác phẩm kinh điển này. Lối hành văn mượt mà, tinh tế giúp tái hiện một cách sống động những tình huống phức tạp, những xung đột nội tâm dữ dội mà nhân vật chính phải trải qua. Dù vậy, chính chiều sâu triết học và sự phức tạp trong tâm lý nhân vật có thể là một thách thức đối với một số độc giả.
Luigi Pirandello (1867-1936), nhà văn, nhà viết kịch người Ý đoạt giải Nobel Văn học năm 1934, xuất thân từ một gia đình tư sản. Tài năng văn chương của ông bộc lộ từ sớm với thơ ca và kịch. Sau khi tốt nghiệp Đại học Bonn, Pirandello bắt đầu sự nghiệp văn chương với thơ và sau đó là tiểu thuyết. Sự nghiệp của ông đạt đến đỉnh cao với những vở kịch mang tính đột phá, góp phần quan trọng vào sự phát triển của sân khấu hiện đại. “Đi Tìm Nhân Dạng”, một trong những tác phẩm cuối cùng của ông, là minh chứng cho sự nghiệp sáng tác phong phú và tầm nhìn sâu sắc của Pirandello về bản chất con người.
Đoạn trích mở đầu tác phẩm, với tình huống dở khóc dở cười về chiếc mũi “vẹo”, đã hé lộ phần nào căn bệnh tâm lý của Moscarda, một người đàn ông giàu có nhưng luôn bị ám ảnh bởi những chi tiết nhỏ nhặt. Sự nhận thức về những khuyết điểm hình thể tưởng chừng như vô hại đã khơi mào một cuộc khủng hoảng bản ngã, đẩy anh ta vào một hành trình điên rồ để tìm kiếm bản thân mình. Qua đó, Pirandello đã đặt ra những câu hỏi day dứt về sự nhận thức, về ảnh hưởng của xã hội lên cá nhân, và về cuộc đấu tranh không ngừng nghỉ của con người để định nghĩa chính mình.
