Cuốn sách “Số Ít Được Lựa Chọn” của Maristella Botticini và Zvi Eckstein vẽ nên một bức tranh toàn cảnh về hành trình lịch sử đầy biến động và cũng không kém phần rực rỡ của cộng đồng người Do Thái. Tác phẩm không chỉ đơn thuần kể lại câu chuyện quá khứ mà còn đưa ra những phân tích sắc bén, những lập luận thuyết phục về nguồn gốc, sự phát triển và những đặc điểm nổi bật đã định hình nên cộng đồng này qua hàng ngàn năm.
Từ khởi điểm là một cộng đồng nông nghiệp sau khi thoát khỏi ách nô lệ Ai Cập, người Do Thái đã trải qua một bước ngoặt lịch sử vào thế kỷ thứ 7 TCN. Những biến động địa chính trị, thiên tai và chiến tranh liên miên đã buộc họ phải từ bỏ đồng ruộng, tìm kiếm con đường sinh tồn mới. Sự chuyển dịch sang hoạt động thương mại không phải là một sự lựa chọn ngẫu nhiên mà được thúc đẩy bởi một nền tảng vững chắc: truyền thống giáo dục lâu đời. Việc coi trọng học tập phổ cập, đặc biệt là kỹ năng đọc viết, đã trang bị cho người Do Thái khả năng thích ứng vượt trội, giúp họ dễ dàng hòa nhập vào các xã hội đô thị phồn thịnh dưới thời La Mã cổ đại. Thêm vào đó, kiến thức luật pháp và kỹ năng tài chính đã trở thành lợi thế cạnh tranh, đưa họ trở thành những thương nhân, nhà buôn và chủ ngân hàng thành đạt khắp châu Âu và Bắc Phi thời Trung Cổ.
Sự thịnh vượng về kinh tế không chỉ tạo điều kiện cho người Do Thái duy trì bản sắc văn hóa và tôn giáo riêng biệt mà còn cho phép họ đầu tư mạnh mẽ vào giáo dục và nghiên cứu khoa học. Đây chính là nền tảng cho những đóng góp to lớn của họ trong các lĩnh vực khoa học kỹ thuật, y học, toán học và triết học của châu Âu thời Trung Cổ. Những phát minh, sáng chế quan trọng cùng sự xuất hiện của những nhà khoa học, bác sĩ lừng danh người Do Thái đã minh chứng cho sức mạnh trí tuệ và tinh thần học hỏi không ngừng của cộng đồng này.
Tác giả Botticini cũng phân tích sâu sắc về những yếu tố văn hóa đặc thù đã góp phần vào sự tồn tại và phát triển bền vững của người Do Thái. Truyền thống gia đình nhỏ, với quy mô trung bình 2-3 con, được hình thành từ áp lực sinh tồn trong giai đoạn đầu, nhưng theo thời gian đã trở thành một nét văn hóa riêng biệt. Mô hình gia đình này giúp tập trung nguồn lực nuôi dạy con cái, đảm bảo điều kiện sống và học tập tốt nhất cho thế hệ tương lai. Bên cạnh đó, truyền thống hôn nhân nội bộ đóng vai trò then chốt trong việc gìn giữ bản sắc văn hóa, tôn giáo và tạo điều kiện thuận lợi cho việc trao đổi kiến thức, tài sản giữa các thành viên trong cộng đồng, củng cố sự gắn kết và hỗ trợ lẫn nhau.
“Số Ít Được Lựa Chọn” không chỉ là một cuốn sách lịch sử thông thường mà còn là một nghiên cứu xã hội học sâu sắc, hé lộ những bí quyết thành công của một cộng đồng đã vượt qua muôn vàn thử thách để vươn lên mạnh mẽ. Cuốn sách hứa hẹn mang đến cho độc giả những góc nhìn mới mẻ và những hiểu biết sâu sắc hơn về lịch sử và văn hóa của người Do Thái.
