“Dỡ Mắm” của Vương Hồng Sển, xuất bản năm 1999, không chỉ đơn thuần là một câu chuyện tự truyện mà còn là bức tranh chân thực, cảm động về cuộc đời một cậu bé lớn lên từ nghèo khó ở miền Bắc Việt Nam sau chiến tranh. Tác phẩm mở ra bằng những ký ức tuổi thơ đượm màu lam lũ, nơi cậu bé cùng mẹ và hai chị gái chật vật mưu sinh trong cảnh thiếu thốn. Hình ảnh cậu bé sớm phải gánh vác trách nhiệm phụ giúp gia đình, từ việc nấu mắm đến bán hàng rong, khắc họa rõ nét sự nhọc nhằn, vất vả của cuộc sống mưu sinh nơi thôn quê. Từng trang sách như thấm đẫm mồ hôi và nước mắt, đưa người đọc đến gần hơn với những khó khăn mà gia đình cậu bé phải đối mặt.
Hành trình trưởng thành của nhân vật chính tiếp tục với quyết định bỏ học đi làm thuê sau khi hoàn thành bậc tiểu học. Từ làm ruộng, chăn trâu đến bán hàng rong, cậu bé trải qua đủ mọi công việc nặng nhọc, thu nhập ít ỏi. Giai đoạn này là thử thách khắc nghiệt nhất, tôi luyện ý chí và nghị lực của cậu bé trước những bươn chải của cuộc đời. Tác giả tỉ mỉ khắc họa từng công việc, từng trải nghiệm, giúp người đọc thấu hiểu hơn về cuộc sống mưu sinh đầy gian khó của người dân quê.
Bước ngoặt cuộc đời đến khi nhân vật chính quyết tâm trở lại con đường học tập, theo đuổi bậc trung học. Dù khoảng cách kiến thức do tuổi thơ cơ cực tạo ra là một rào cản lớn, nhưng bằng sự nỗ lực phi thường, cậu đã vượt qua kỳ thi tốt nghiệp và trở thành học sinh xuất sắc. Không dừng lại ở đó, khát khao tri thức thôi thúc cậu tiếp tục theo học đại học ngành sư phạm. Quá trình học đại học cũng đầy chông gai, khó khăn chồng chất khó khăn bởi hoàn cảnh gia đình vẫn còn nhiều thiếu thốn. Tuy nhiên, bằng bản lĩnh và ý chí kiên cường, cậu đã vượt qua tất cả, tốt nghiệp xuất sắc và thực hiện được ước mơ trở thành một giáo viên trung học phổ thông ở vùng quê nghèo.
Kết thúc tác phẩm là hình ảnh một người đàn ông trưởng thành, có cuộc sống ổn định và hạnh phúc bên gia đình nhỏ của mình. “Dỡ Mắm” không chỉ là câu chuyện về một cá nhân mà còn là hành trình vươn lên từ nghịch cảnh của một thế hệ. Tác phẩm gửi gắm thông điệp sâu sắc về tinh thần vượt khó trong lao động và học tập, về tình yêu gia đình, quê hương và khát vọng cống hiến cho xã hội. Với lối kể chuyện chân thực, giàu cảm xúc, Vương Hồng Sển đã tạo nên một tác phẩm văn học giàu giá trị nhân văn, lay động lòng người, để lại dư âm sâu lắng về cuộc sống của những con người lam lũ nhưng giàu nghị lực. “Dỡ Mắm” xứng đáng là một cuốn sách đáng đọc cho những ai muốn tìm kiếm nguồn cảm hứng và niềm tin vào sức mạnh của ý chí con người.
