Cuốn sách “Cuộc Chiến Trường Kỳ Của Đặng Tiểu Bình – Xung Đột Quân Sự Giữa Trung Quốc Và Việt Nam 1979–1991” của tác giả Hiểu Trương đào sâu vào cuộc xung đột quân sự kéo dài 12 năm giữa hai nước láng giềng Trung Quốc và Việt Nam. Tác giả cung cấp một cái nhìn toàn diện, bao quát bối cảnh lịch sử, phân tích nguyên nhân sâu xa dẫn đến xung đột, đồng thời tái hiện chi tiết quá trình leo thang và hạ nhiệt của cuộc chiến tranh biên giới đầy căng thẳng này.
Hiểu Trương lập luận rằng gốc rễ của cuộc xung đột nằm ở sự bất đồng về tư tưởng chính trị và lợi ích địa chính trị giữa hai nước. Mối quan hệ Trung-Việt bắt đầu xấu đi sau năm 1975, khi Việt Nam thống nhất dưới chế độ Cộng sản. Bất đồng về vấn đề Campuchia, đặc biệt là sự can thiệp quân sự của Việt Nam vào Campuchia năm 1979 sau khi Khmer Đỏ bị lật đổ, đã đẩy căng thẳng giữa hai nước lên đến đỉnh điểm. Việc Việt Nam đưa chế độ Cộng hòa Nhân dân Kampuchea lên nắm quyền được Trung Quốc xem là mối đe dọa trực tiếp đến an ninh khu vực.
Trong bối cảnh đó, Đặng Tiểu Bình, nhà lãnh đạo tối cao của Trung Quốc, đang tập trung vào chương trình cải cách mở cửa và khôi phục quan hệ với phương Tây. Ông nhận thấy sự cần thiết phải loại bỏ ảnh hưởng của Liên Xô và Việt Nam ở Đông Nam Á. Với quan điểm cho rằng Việt Nam đang áp đặt chủ nghĩa cộng sản lên Campuchia và gây bất ổn cho biên giới phía Nam Trung Quốc, Đặng Tiểu Bình đã ra lệnh tấn công Việt Nam vào ngày 17 tháng 2 năm 1979, chính thức châm ngòi cho cuộc chiến tranh biên giới.
Giai đoạn đầu của cuộc chiến chứng kiến sự áp đảo của quân đội Trung Quốc nhờ ưu thế về quân số và trang bị. Tuy nhiên, Việt Nam đã dần củng cố phòng tuyến và tổ chức các cuộc phản công quy mô nhỏ, giành lại một số vị trí chiến lược. Đến năm 1981, mặt trận dần ổn định dọc theo biên giới. Từ năm 1984, các cuộc giao tranh lẻ tẻ vẫn tiếp diễn nhưng không leo thang thành xung đột quy mô lớn.
Thông qua việc nghiên cứu tài liệu lịch sử và phỏng vấn cựu chiến binh, tác giả Hiểu Trương phân tích kỹ lưỡng chiến lược, chiến thuật và diễn biến của các trận đánh quan trọng trong suốt cuộc chiến. Cuốn sách không chỉ trình bày quan điểm của cả hai bên tham chiến mà còn phân tích sâu sắc tác động của cuộc chiến đối với chính sách đối ngoại và đối nội của Trung Quốc và Việt Nam, cũng như sự can thiệp của các cường quốc khác.
Cuối cùng, khi chính sách cải cách mở cửa của Đặng Tiểu Bình gặt hái được những thành công đáng kể, ông quyết định chấm dứt cuộc chiến tranh biên giới kéo dài với Việt Nam để tập trung nguồn lực cho phát triển kinh tế. Quá trình đàm phán giữa hai bên bắt đầu, dẫn đến việc ký kết hiệp định giới hạn quân sự dọc biên giới vào năm 1991, chính thức khép lại 12 năm xung đột. Cuốn sách “Cuộc Chiến Trường Kỳ Của Đặng Tiểu Bình” là một công trình nghiên cứu đáng chú ý, cung cấp cho độc giả cái nhìn sâu sắc về một giai đoạn lịch sử quan trọng và đầy biến động trong quan hệ Trung-Việt.
