“Gọng Kìm Lịch Sử” của Bùi Diễm, xuất bản lần đầu năm 1967 tại Hoa Kỳ, là một hồi ký đầy ám ảnh về cuộc đời tác giả dưới chế độ cộng sản miền Bắc Việt Nam từ năm 1954 đến 1965. Cuốn sách không chỉ là câu chuyện cá nhân của một người đàn ông bị cuốn vào vòng xoáy lịch sử, mà còn là bức tranh chân thực về một giai đoạn đầy biến động của Việt Nam, phơi bày những góc khuất của xã hội Bắc Việt sau Hiệp định Genève.
Sinh ra trong một gia đình trung lưu Hà Nội, Bùi Diễm từng là một người tin tưởng vào lý tưởng cách mạng, tham gia Việt Minh và nắm giữ nhiều vị trí quan trọng trong chính quyền non trẻ. Tuy nhiên, sau năm 1954, chứng kiến chính sách cộng sản hóa triệt để của Đảng Cộng sản Việt Nam, ông dần nhận ra sự khác biệt giữa lý tưởng và hiện thực, giữa lời hứa và hành động. Sự bất đồng quan điểm này đã đẩy ông vào vòng xoáy nghi kỵ, bị giám sát, cách chức và cuối cùng là bị đưa vào trại cải tạo lao động.
Suốt 11 năm bị giam cầm, Bùi Diễm phải chịu đựng những ngày tháng đen tối nhất cuộc đời. Tác giả khắc họa một cách trần trụi sự khắc nghiệt của cuộc sống trong trại, những màn tra tấn dã man, sự cô lập triệt để với thế giới bên ngoài, và cả nỗi tuyệt vọng đến cùng cực. Không chỉ là câu chuyện cá nhân, những trải nghiệm của ông còn phản ánh số phận chung của biết bao người dân vô tội khác dưới ách thống trị của chế độ cộng sản.
Qua ngòi bút sắc bén của mình, Bùi Diễm đã tái hiện lại bức tranh toàn cảnh về những biến đổi sâu sắc trên mọi mặt của xã hội miền Bắc: từ chính trị, kinh tế, văn hóa đến tư tưởng. Ông vạch trần những sai lầm trong đường lối lãnh đạo, tố cáo những hành vi bạo lực, khủng bố của bộ máy chính quyền, đặc biệt là trong các chiến dịch cải cách ruộng đất, giáo dục, tư tưởng và cưỡng bức hợp tác hóa nông nghiệp. Tác giả cũng không ngần ngại đề cập đến những đợt thanh trừng chính trị đẫm máu, góp phần đẩy xã hội Bắc Việt vào tình trạng suy thoái nghiêm trọng.
Năm 1965, Bùi Diễm được trao trả cho Mỹ theo Hiệp định đổi tù binh. Tự do đã cho ông cơ hội nói lên sự thật. “Gọng Kìm Lịch Sử” ra đời như một lời chứng từ, một tiếng chuông cảnh tỉnh về bản chất độc tài của chế độ cộng sản. Cuốn sách nhanh chóng gây được tiếng vang lớn trên trường quốc tế, góp phần quan trọng vào việc phơi bày những tội ác chiến tranh và vi phạm nhân quyền nghiêm trọng của chế độ Việt Nam Dân chủ Cộng hòa trước dư luận thế giới.
Cho đến nay, “Gọng Kìm Lịch Sử” vẫn giữ nguyên giá trị như một tài liệu lịch sử quan trọng, cung cấp những thông tin quý giá về một giai đoạn lịch sử đầy biến động của Việt Nam. Cuốn sách là lời khẳng định mạnh mẽ về giá trị của tự do, dân chủ và nhân quyền, đồng thời là lời nhắc nhở về những bài học đau thương mà lịch sử đã để lại. Đọc “Gọng Kìm Lịch Sử” là để hiểu hơn về quá khứ, để trân trọng hiện tại và để hướng tới một tương lai tốt đẹp hơn.
