Cuốn sách “Thời Nguyễn: Truyện Danh Nhân Việt Nam” của tác giả Ngô Văn Phú, xuất bản năm 2009, là một hành trình khám phá cuộc đời và sự nghiệp của những nhân vật kiệt xuất đã làm nên diện mạo lịch sử Việt Nam thời Nguyễn. Đây là một giai đoạn chuyển giao đầy biến động, chứng kiến sự trỗi dậy của một quốc gia độc lập sau thời kỳ dài chịu sự thống trị của nhà Thanh. Tác giả đã khéo léo khắc họa bức tranh toàn cảnh về thời đại này thông qua lăng kính cuộc đời của các danh nhân, từ những bậc quân vương đến những nhà nho, những tướng lĩnh tài ba.
Tác giả dành sự chú trọng đặc biệt cho Nguyễn Trãi, một nhân vật kiệt xuất thời Lê sơ, người đã có những đóng góp quan trọng trong việc xây dựng và củng cố nhà nước Đại Việt. Sinh ra trong một gia đình Nho học, Nguyễn Trãi sớm nổi tiếng với tài năng văn chương và biện luận sắc bén. Dưới thời vua Lê Thái Tông, ông giữ chức Thái phó, trở thành cánh tay đắc lực của nhà vua. Tuy nhiên, số phận bi kịch đã ập đến khi ông bị hãm hại sau khi vua băng hà. Cuộc đời đầy thăng trầm của Nguyễn Trãi, từ đỉnh cao quyền lực đến bi kịch oan khuất, là tấm gương sáng về lòng yêu nước, trí tuệ và đạo đức của một bậc đại nho thời phong kiến.
Một nhân vật khác được tác giả khắc họa rõ nét là Nguyễn Huệ, vị vua khai quốc triều Tây Sơn, người anh hùng áo vải đã làm nên những chiến công lừng lẫy. Xuất thân từ một gia đình nông dân nghèo ở Tây Sơn, Quảng Nam, Nguyễn Huệ sớm bộc lộ tài năng quân sự thiên bẩm. Cùng hai người anh em Nguyễn Nhạc và Nguyễn Lữ, ông đã lãnh đạo phong trào Tây Sơn làm rung chuyển cả đất nước, lật đổ chính quyền mục nát của nhà Lê Trung hưng. Chiến thắng oanh liệt trước quân Thanh xâm lược đã đưa tên tuổi ông lên hàng những vị tướng lỗi lạc trong lịch sử dân tộc. Sau khi thống nhất đất nước, Nguyễn Huệ lên ngôi hoàng đế, lấy niên hiệu Quang Trung, mở ra một kỷ nguyên mới cho đất nước.
Bên cạnh Nguyễn Trãi và Nguyễn Huệ, cuốn sách còn giới thiệu chân dung của nhiều danh nhân tiêu biểu khác thuộc thời kỳ này, bao gồm cả những vị vua triều Nguyễn như Gia Long, Minh Mạng, cũng như các nhân vật lịch sử quan trọng như Tây Sơn tam kiệt, Phan Huy Chú, Chu Văn An… Tác giả không chỉ đơn thuần liệt kê tiểu sử của từng nhân vật mà còn đi sâu phân tích tư tưởng, công lao và ảnh hưởng của họ đối với lịch sử dân tộc.
Với lối viết giản dị mà truyền cảm, Ngô Văn Phú đã thành công trong việc tái hiện một giai đoạn lịch sử hào hùng của dân tộc thông qua những câu chuyện về cuộc đời và sự nghiệp của các danh nhân. “Thời Nguyễn: Truyện Danh Nhân Việt Nam” không chỉ là một cuốn sách lịch sử đơn thuần mà còn là nguồn cảm hứng về lòng yêu nước, tinh thần tự hào dân tộc và khát vọng cống hiến cho đất nước. Cuốn sách là món quà tinh thần quý giá dành cho những ai muốn tìm hiểu về lịch sử Việt Nam và những con người đã làm nên lịch sử.
