“Phía Tây Trường Sơn,” một tác phẩm kinh điển của nhà văn Vũ Hùng ra mắt năm 1977, vượt xa khuôn khổ truyện thiếu nhi thông thường để trở thành một bản hùng ca đầy tính nhân văn về con người, văn hóa và thiên nhiên. Lấy bối cảnh kháng chiến chống thực dân Pháp, câu chuyện theo chân ba chiến sĩ tiểu đội tự nguyện Việt Nam trên hành trình đặc biệt sang Lào học nghề quản tượng.
Nhiệm vụ tưởng chừng đơn giản này lại mở ra một thế giới hoàn toàn mới mẻ với ba chàng trai trẻ. Họ bước vào không gian hùng vĩ của núi rừng Trường Sơn, hòa mình vào nền văn hóa đa sắc của đất nước triệu voi. Giữa cuộc kháng chiến cam go, Lào hiện lên trong tác phẩm với vẻ đẹp thanh bình, hiền hòa, đậm đà bản sắc dân tộc. Tình cảm nảy nở giữa một chiến sĩ Việt Nam và cô gái Lào e lệ, sẵn sàng che chở người yêu trong những thời khắc hiểm nguy, không chỉ là một chuyện tình thơ mộng mà còn là cầu nối văn hóa, khắc họa rõ nét phong tục tập quán đặc sắc của người Lào.
Hành trình học nghề quản tượng còn là hành trình khám phá thế giới bí ẩn của loài voi. Hình ảnh con voi Ông Một, biểu tượng của nỗi cô đơn và lòng trung thành, khơi gợi những suy tư sâu sắc về mối liên hệ giữa con người và thiên nhiên. Những cuộc tranh đấu sinh tồn giữa đàn voi rừng và đàn voi nhà không chỉ là cuộc chiến sinh tồn mà còn là bài học về tình yêu thương và trách nhiệm giữa muôn loài.
Cuộc phiêu lưu bắt đầu từ căn cứ Việt Nam, khi ba chiến sĩ nhận lệnh lên đường với hành trang gọn nhẹ và bao nỗi băn khoăn. Bản đồ trải rộng trên phiến đá, người sĩ quan tư vấn tỉ mỉ vạch ra con đường đầy hiểm trở phía trước: vượt dãy Trường Sơn trùng điệp, đến khu du kích của bạn Lào, rồi xuống làng Vông-xay, nơi họ sẽ học nghề từ một chuyên gia quản tượng tên Bun-mi. Hơn một trăm cây số đường rừng núi hiểm trở, ba trăm tám mươi cây số đường bằng phẳng hơn, tất cả chỉ là những con số ước lượng trên bản đồ, còn thực tế gian nan đến đâu, chỉ có bước chân mới trả lời được.
Lương thực cho hai mươi ngày vượt Trường Sơn, một ít đồng “kíp” làm lộ phí, một cuốn sách “Tự học tiếng Lào” cùng lời dặn dò của người sĩ quan tư vấn là tất cả những gì họ có. Những bức ảnh trong cuốn sách như hé lộ một phần thế giới mới lạ đang chờ đón: hoàng hôn trên Nậm Khoỏng, mùa hoa Chămpa trước nhà sàn xinh xẻo… Mỗi ngày học vài câu tiếng Lào, tự hỏi đường, tìm nơi ăn chốn ngủ, những chàng trai trẻ phải tự lực cánh sinh trên hành trình sắp tới.
“Phía Tây Trường Sơn” không đơn thuần là một câu chuyện phiêu lưu, mà là một tác phẩm nghệ thuật lay động lòng người, ghi lại hơi thở cuộc sống, khát vọng hòa bình và tình người bất diệt. Tác phẩm mang đến cho người đọc những giá trị văn hóa và tri thức quý báu, giúp ta hiểu và yêu mến đất nước Lào hơn, đồng thời mở rộng tầm nhìn về tình hữu nghị giữa các dân tộc trong bối cảnh lịch sử đầy biến động.
