Bình Nguyên Lộc, trong cuốn sách mang tính khai phá “Nguồn gốc Mã Lai của dân tộc Việt Nam”, đã dấn thân vào một hành trình nghiên cứu khoa học sâu rộng, nhằm làm sáng tỏ nguồn gốc của người Việt. Tác giả mạnh dạn đưa ra luận điểm cốt lõi: người Việt bắt nguồn từ các bộ tộc Mã Lai di cư từ lưu vực sông Hằng sang Đông Nam Á. Luận điểm này được củng cố bằng một hệ thống lập luận chặt chẽ, dựa trên nhiều bằng chứng khoa học đa dạng.
Ngay từ những trang đầu, Lộc đã khéo léo so sánh những nét tương đồng nổi bật giữa người Mã Lai và người Việt. Từ cấu trúc ngữ pháp, vốn từ vựng đến cách gọi tên họ, hệ thống quan hệ họ hàng, tín ngưỡng, kiến trúc nhà ở và phương thức canh tác nông nghiệp, tất cả đều cho thấy mối liên hệ mật thiết, gợi mở về một cội nguồn chung. Những điểm tương đồng này không chỉ là sự trùng hợp ngẫu nhiên, mà là những bằng chứng quan trọng củng cố giả thuyết về nguồn gốc Mã Lai của người Việt.
Hành trình di cư của các bộ tộc Mã Lai từ lưu vực sông Hằng sang Đông Nam Á được tác giả tái hiện một cách chi tiết và sinh động. Bắt đầu từ khoảng 3000 năm trước Công nguyên, các làn sóng di cư theo đường biển đã đưa người Mã Lai đến định cư dọc theo các bờ biển và sông ngòi khu vực Đông Nam Á, nơi họ phát triển nền văn minh lúa nước. Quá trình này tiếp diễn trong nhiều thế kỷ, với những làn sóng di cư tiếp theo trong khoảng 1000-2000 năm trước Công nguyên, đặt nền móng cho sự hình thành của nhiều dân tộc, bao gồm người Chăm, người Khmer và đặc biệt là người Việt.
Tác giả dành sự quan tâm đặc biệt cho giai đoạn hình thành dân tộc Việt, khoảng 2000 năm trước Công nguyên. Một nhánh người Mã Lai di cư đến khu vực Bắc Bộ ngày nay, vùng đất màu mỡ giữa sông Hồng và sông Mã. Tại đây, họ tiếp tục phát triển nền văn minh lúa nước rực rỡ, với đỉnh cao là văn hóa Đồng Đậu, và sáng tạo ra chữ viết Nôm, một minh chứng cho sự phát triển trí tuệ và văn hóa. Chính những cư dân Mã Lai này, qua quá trình thích nghi và phát triển, đã dần hình thành nên dân tộc Việt như chúng ta biết ngày nay.
Để củng cố thêm luận điểm của mình, Bình Nguyên Lộc đã không ngừng tìm kiếm và phân tích các bằng chứng từ nhiều lĩnh vực khác nhau, bao gồm khảo cổ học, di truyền học và đặc biệt là những nghiên cứu mới nhất về ADN ty thể của người Việt hiện đại. Kết quả cho thấy sự tương đồng đáng kể về gene giữa người Việt và các dân tộc Mã Lai khác như người Mã Lai bản địa, người Chăm và người Khmer. Những bằng chứng khoa học này càng khẳng định mạnh mẽ hơn nguồn gốc Mã Lai của dân tộc Việt Nam.
Kết luận của tác giả, sau hành trình nghiên cứu công phu, khẳng định rằng dù trải qua hàng ngàn năm lịch sử, dân tộc Việt Nam vẫn lưu giữ những nét văn hóa đặc trưng được kế thừa từ tổ tiên Mã Lai. Việc tìm hiểu và khẳng định nguồn gốc Mã Lai không chỉ là một bài toán lịch sử, mà còn mang ý nghĩa sâu sắc trong việc bảo tồn và phát huy bản sắc văn hóa dân tộc. “Nguồn gốc Mã Lai của dân tộc Việt Nam” của Bình Nguyên Lộc là một công trình nghiên cứu đáng chú ý, mở ra những hướng nhìn mới về nguồn cội của người Việt và mời gọi độc giả cùng suy ngẫm về hành trình lịch sử đầy bí ẩn và hấp dẫn của dân tộc.
