“Cuốn Sổ Vàng”, một tác phẩm kinh điển của Doris Lessing, người đoạt giải Nobel Văn học năm 2007, xoay quanh Anna Wulf, một nhà văn đang vật lộn với khủng hoảng sáng tạo và những biến động trong cuộc sống. Anna, một bà mẹ đơn thân và là Đảng viên, duy trì mối quan hệ phức tạp với Molly, một diễn viên, và Richard, chồng cũ của Molly, đồng thời day dứt trong mối tình vụng trộm với Michael, một người đàn ông đã có gia đình. Bị dồn nén bởi sự cô đơn và tuyệt vọng, Anna tìm đến bốn cuốn sổ tay, mỗi cuốn mang một màu sắc khác nhau, như một cách để ghi lại và phân loại những trải nghiệm của mình.
Cuốn sổ đen chứa đựng những ký ức về những năm 1940 ở châu Phi, nơi quá khứ và hiện tại đan xen, tạo nên một bức tranh phức tạp về thời cuộc và thân phận con người. Cuốn sổ đỏ ghi lại hoạt động Đảng ở Anh và sự suy tàn của chủ nghĩa Cộng sản, phản ánh những lý tưởng và sự thất vọng của một thế hệ. Cuốn sổ vàng là nơi Anna viết tiểu thuyết về cuộc tình vụng trộm của chính mình, một nỗ lực để đối diện với những mâu thuẫn nội tâm. Cuối cùng, cuốn sổ xanh là nhật ký ghi chép những sự kiện thường nhật và những giấc mơ, nơi ranh giới giữa thực tại và ảo tưởng trở nên mong manh.
Mặc dù Anna cố gắng phân chia cuộc sống của mình thành những mảng màu riêng biệt, bốn cuốn sổ lại liên kết với nhau một cách tinh tế, phản ánh sự hỗn loạn và bất an trong tâm hồn cô. Những trải nghiệm của Anna, dù bị ràng buộc bởi những quy chuẩn xã hội và cá nhân, vẫn cuộn trào và rối bời, tạo nên một bức chân dung đa chiều về nhân cách của cô. Việc Anna cố gắng kết hợp bốn cuốn sổ thành một thể thống nhất, như một nỗ lực tìm kiếm sự ổn định và mạch lạc giữa những hỗn loạn, đặt ra câu hỏi về khả năng chế ngự sự hỗn loạn bằng trật tự. Liệu đây chỉ là một ảo tưởng khác của Anna, giống như những ảo tưởng đã tan vỡ về chủ nghĩa cộng sản và sự tự do của phụ nữ?
“Cuốn Sổ Vàng” không chỉ là một câu chuyện cá nhân về cuộc đời Anna Wulf, mà còn là một bức tranh toàn cảnh về xã hội Anh hậu chiến, với những biến động chính trị, những trăn trở về nữ quyền, tình yêu, hôn nhân và ý nghĩa cuộc sống. Tác phẩm được đánh giá là một kiệt tác văn học, nhưng đồng thời cũng là một thách thức với độc giả bởi cấu trúc phức tạp và nội dung đa tầng. Chính sự phức tạp này đã tạo nên sức hút đặc biệt của tác phẩm, khiến nó trở thành đề tài bàn luận và tranh cãi qua nhiều thế hệ. Lessing, thông qua lời nhân vật Anna, đã khẳng định rằng “Điều quan trọng là câu chuyện có thể được kể bằng cách giễu cợt, mỉa mai hoặc nghiêm túc”. Và “Cuốn Sổ Vàng” chính là minh chứng cho điều đó, khi nó vừa nghiêm túc, vừa châm biếm, vừa sâu sắc, vừa day dứt, đưa người đọc vào mê cung của sự điên loạn và những trăn trở không ngừng của con người.
Doris Lessing (1919-2013), một trong những nhà văn Anh vĩ đại nhất kể từ năm 1945, đã được trao giải Nobel Văn học năm 2007, ghi nhận những đóng góp xuất sắc của bà cho văn học thế giới. “Cuốn Sổ Vàng”, xuất bản lần đầu năm 1962, là một trong những tác phẩm tiêu biểu nhất của bà, góp phần khẳng định vị trí của Lessing trong làng văn học thế giới. Với bản dịch của Lê Khánh Toàn, tác phẩm này hứa hẹn sẽ mang đến cho độc giả Việt Nam một trải nghiệm văn học sâu sắc và đầy thách thức.
