Kim Vân Kiều Truyện của Thanh Tâm Tài Nhân, nguyên tác tiếng Trung của Đoạn trường tân thanh bất hủ của đại thi hào Nguyễn Du, là một tác phẩm không thể bỏ qua để thấu hiểu sâu sắc tài năng và tâm hồn của Nguyễn Du, cũng như những cảm xúc mãnh liệt mà ông gửi gắm qua ngòi bút thiên tài trước bể dâu cuộc đời. Việc tìm hiểu nguyên tác này giúp chúng ta thấy được quá trình Nguyễn Du tiếp nhận, chuyển thể và sáng tạo, làm nên một kiệt tác văn học Việt Nam.
Hiện nay, tồn tại nhiều dị bản Kim Vân Kiều Truyện của Thanh Tâm Tài Nhân, không chỉ khác biệt ở một số chi tiết mà còn ở nội dung và cách kể chuyện. Có thể phân loại các văn bản này thành hai nhóm chính: nhóm in trước nửa đầu thế kỷ XX và nhóm in từ giữa thế kỷ XX trở lại đây. Mặc dù có sự khác biệt, về cơ bản nội dung các bản in vẫn tương đồng. Một số bản in sau này có phần dài hơn, phong phú hơn, làm nổi bật giá trị nội dung và nghệ thuật của tác phẩm, đồng thời mang hơi thở gần gũi với tư duy hiện đại. So sánh Đoạn trường tân thanh với Kim Vân Kiều Truyện, người đọc sẽ khám phá ra những điểm tương đồng và khác biệt thú vị, đôi khi phức tạp và rối ren, cho thấy sự sáng tạo tài tình của Nguyễn Du.
Trong số các bản dịch Kim Vân Kiều Truyện hiện hành tại Việt Nam, bản dịch của Nguyễn Khắc Hanh và Nguyễn Đức Vân năm 1962 được lựa chọn làm nền tảng cho lần hiệu đính này. Bản dịch này dựa trên bản chép tay kí hiệu A.953, vốn không tránh khỏi một số sai sót. Tuy nhiên, nhờ tham chiếu với bản Kim Vân Kiều Truyện của Tiếu Hoa Hiên tàng bản, Quán Hoa Đường bình luận, bản dịch đã được hiệu chỉnh và bổ sung đáng kể, khắc phục những thiếu sót và đảm bảo tính chính xác, hoàn thiện của nội dung. Công sức và tâm huyết của các dịch giả, cùng việc đối chiếu kỹ lưỡng với các phiên bản khác, đã mang đến cho độc giả một văn bản đáng tin cậy và gần gũi với nguyên tác.
Một trong những nguyên tắc quan trọng trong quá trình dịch thuật và hiệu đính là đảm bảo tính trung thực với bản gốc, thể hiện rõ nét văn hóa và mối quan hệ giữa các nhân vật qua cách xưng hô. Ví dụ như cách Hoạn Thư, con nhà gia giáo, con quan Thượng thư bộ Lại, xưng hô với Thúy Kiều thể hiện rõ địa vị xã hội và sự khinh miệt ngấm ngầm, mặc dù bề ngoài vẫn giữ lễ. Hay như trường hợp Bạc Hạnh, dù cố gắng tỏ ra thân thiết, vẫn không thể xưng anh em với Thúy Kiều, thể hiện sự phân biệt giai cấp rõ ràng.
Quá trình hiệu đính được thực hiện tỉ mỉ, loại bỏ những sai sót và được Giáo sư Nguyễn Đình Chú thẩm định. Mong muốn của những người thực hiện là mang đến cho độc giả một trải nghiệm đọc Kim Vân Kiều Truyện chân thực và gần gũi nhất với nguyên tác của Thanh Tâm Tài Nhân, từ đó hiểu rõ hơn nguồn cảm hứng và quá trình sáng tạo nên kiệt tác Đoạn trường tân thanh của Nguyễn Du.
Mặc dù đã nỗ lực hết sức để đảm bảo tính chính xác, nhưng không thể tránh khỏi những thiếu sót. Rất mong nhận được sự đóng góp ý kiến quý báu từ độc giả. Xin chân thành cảm ơn sự hỗ trợ của Giáo sư Nguyễn Đình Chú, nhà văn Siêu Hải và Nhà xuất bản Đại học Sư phạm trong việc hoàn thành công trình này. Kim Vân Kiều Truyện, qua sự chăm sóc và tâm huyết của các dịch giả và nhà nghiên cứu, đã trở thành một biểu tượng văn học quan trọng của Việt Nam. Hy vọng rằng bản dịch và hiệu đính này sẽ góp phần làm phong phú thêm kho tàng văn học nước nhà và mang đến cho độc giả những trải nghiệm đọc thú vị và bổ ích.
