“Chuyện Những Người An Nam Ở Paris Hay Sự Thật Về Đông Dương” của Phan Văn Trường, với sự chuyển ngữ của Sity Maria Cotika và Huỳnh Mai, là một bức tranh sống động về cộng đồng người Việt tại Pháp đầu thế kỷ 20, đồng thời là tiếng nói mạnh mẽ cho tinh thần yêu nước và khát vọng độc lập của dân tộc. Tác phẩm không chỉ ghi lại những khó khăn, vất vả của người Việt xa xứ trên đất Pháp, mà còn là một tài liệu lịch sử quý giá, soi rọi vào giai đoạn đen tối của Việt Nam dưới ách thống trị thực dân.
Sinh năm 1887 tại Bình Định, Phan Văn Trường là một trong những người Việt Nam tiên phong đặt chân đến Pháp du học. Với trải nghiệm cá nhân sâu sắc, ông đã tái hiện chân thực cuộc sống của đồng bào mình tại Paris. Từ những người lao động vất vả mưu sinh với đủ thứ nghề, lang thang khắp nơi chỉ để kiếm sống qua ngày, đến những sinh viên chật vật với gánh nặng học hành, thiếu thốn cả về vật chất lẫn tinh thần, bức tranh cuộc sống tha hương hiện lên đầy khắc nghiệt. Sự khác biệt về văn hóa, ngôn ngữ, cùng với sự quản lý yếu kém của chính quyền thuộc địa đối với sinh viên dân tộc, càng làm tăng thêm những khó khăn chồng chất mà họ phải đối mặt. Nhiều sinh viên thậm chí đã phải bỏ dở con đường học vấn để lao động kiếm sống.
Tuy nhiên, giữa muôn vàn khó khăn, ngọn lửa yêu nước vẫn cháy bỏng trong trái tim những người con xa xứ. Họ tích cực tham gia các phong trào đòi quyền dân tộc, đấu tranh cho độc lập của Việt Nam. Từ việc thành lập các hội đoàn, xuất bản báo chí đến việc trực tiếp tuyên truyền về tình hình đất nước, cộng đồng người Việt tại Pháp đã trở thành một lực lượng quan trọng trong cuộc đấu tranh giành tự do. Chính thông qua ngòi bút của Phan Văn Trường, những hoạt động yêu nước sôi nổi này được ghi lại một cách chi tiết và cảm động.
Không chỉ dừng lại ở việc phản ánh cuộc sống của người Việt tại Pháp, tác phẩm còn cung cấp một cái nhìn sâu sắc về tình hình Đông Dương thuộc Pháp thời bấy giờ. Phan Văn Trường đã phân tích tỉ mỉ chính sách cai trị hà khắc của thực dân Pháp, vạch trần sự bóc lột tàn bạo đối với người dân bản xứ, đồng thời khẳng định mạnh mẽ tinh thần bất khuất và ý chí đấu tranh giành độc lập của dân tộc Việt Nam. Quan điểm chủ quyền dân tộc của tác giả được thể hiện rõ nét qua từng trang viết, tạo nên sức mạnh thức tỉnh lòng yêu nước trong mỗi người đọc.
Tóm lại, “Chuyện Những Người An Nam Ở Paris Hay Sự Thật Về Đông Dương” không chỉ là câu chuyện về cuộc sống tha hương của người Việt tại Pháp, mà còn là một bản cáo trạng đanh thép đối với chế độ thực dân, đồng thời là lời khẳng định hùng hồn về ý chí quật cường của dân tộc Việt Nam. Cuốn sách xứng đáng là một tác phẩm có giá trị lịch sử to lớn, góp phần làm sáng tỏ hơn bức tranh lịch sử Việt Nam thời kỳ đầu thế kỷ 20 và sức mạnh của phong trào yêu nước ở cả trong và ngoài nước. Độc giả sẽ tìm thấy trong tác phẩm này những trang viết đầy xúc động, những thông tin quý báu và một tinh thần yêu nước nồng nàn.
