Richard Dawkins, trong cuốn sách gây tranh cãi “Huyễn Tưởng Thượng Đế”, mạnh dạn thách thức niềm tin tôn giáo bằng một phân tích sắc bén và đầy tính phản biện. Thông qua lăng kính khoa học và triết học, Dawkins lập luận rằng niềm tin vào Thượng Đế không phải là một chân lý khách quan mà chỉ là một “huyễn tưởng” – sản phẩm của tâm trí con người. Ông cho rằng khái niệm về một đấng toàn năng xuất phát từ nỗi sợ hãi nguyên thủy của con người trước những hiện tượng tự nhiên bí ẩn như bệnh tật, thiên tai và cái chết. Việc quy gán những sự kiện này cho một thế lực siêu nhiên là cách con người tìm kiếm sự an ủi và giải thích cho những điều chưa thể hiểu.
Dawkins tiếp tục đào sâu vào khía cạnh xã hội của tôn giáo, cho rằng nó thường được sử dụng như một công cụ kiểm soát quyền lực. Các giáo điều và luật lệ tôn giáo, theo ông, được thiết kế để điều chỉnh hành vi con người và củng cố quyền lực của những người cầm quyền. Việc gieo rắc nỗi sợ hãi về sự trừng phạt của Thượng Đế là một phương thức hiệu quả để duy trì trật tự xã hội và kìm hãm sự phản kháng. Quan điểm này cho thấy Dawkins nhìn nhận tôn giáo không chỉ là một hệ thống niềm tin cá nhân mà còn là một cơ chế xã hội phức tạp.
Một trong những luận điểm trung tâm của Dawkins là sự thiếu vắng bằng chứng khoa học ủng hộ sự tồn tại của Thượng Đế. Trong khi khoa học đã đạt được những bước tiến vượt bậc trong việc giải thích nguồn gốc vũ trụ và sự sống thông qua thuyết tiến hóa, thì khái niệm về Thượng Đế vẫn nằm ngoài phạm vi kiểm chứng khoa học. Dawkins nhấn mạnh rằng niềm tin tôn giáo dựa trên đức tin chủ quan, không phải bằng chứng thực nghiệm, và do đó không thể được coi là một giả thuyết khoa học.
Sự đa dạng của các tôn giáo trên thế giới cũng là một điểm mâu thuẫn mà Dawkins chỉ ra. Nếu Thượng Đế thực sự tồn tại và muốn truyền đạt thông điệp của mình cho nhân loại, tại sao lại có nhiều tôn giáo khác nhau, mỗi tôn giáo lại tuyên bố mình là chân lý duy nhất? Dawkins cho rằng sự tồn tại của nhiều tôn giáo mâu thuẫn nhau chính là bằng chứng cho thấy chúng là sản phẩm của văn hóa và xã hội loài người, được tạo ra để đáp ứng những nhu cầu tâm lý và xã hội đa dạng.
“Huyễn Tưởng Thượng Đế” của Richard Dawkins không phải là một cuốn sách dễ đọc, nó đòi hỏi sự tập trung và tư duy phản biện từ phía người đọc. Tuy nhiên, cuốn sách cung cấp một góc nhìn khác biệt và đầy thách thức về niềm tin tôn giáo, khơi gợi những cuộc tranh luận sôi nổi và buộc chúng ta phải xem xét lại những giả định căn bản về thế giới và vị trí của con người trong vũ trụ. Cuốn sách chắc chắn sẽ gây ra sự phản ứng mạnh mẽ, đặc biệt là từ những người có niềm tin tôn giáo sâu sắc, nhưng đồng thời cũng mở ra một không gian đối thoại quan trọng về vai trò của tôn giáo trong xã hội hiện đại.
