Tác phẩm kinh điển “Lịch Sử Chiến Tranh Peloponnese” của nhà sử học Hy Lạp cổ đại Thucydides là một biên niên sử sống động và sắc bén về cuộc chiến tranh tàn khốc kéo dài 27 năm (431-404 TCN) giữa hai cường quốc hàng đầu Hy Lạp: Athens và Sparta. Cuộc chiến này, được coi là cuộc nội chiến lớn nhất trong lịch sử Hy Lạp cổ đại, đã định hình lại cục diện chính trị và quân sự của thế giới Hy Lạp, và tác phẩm của Thucydides vẫn được coi là một trong những công trình nghiên cứu lịch sử quan trọng và có ảnh hưởng nhất mọi thời đại.
Thucydides, với tư cách là một nhân chứng tận mắt và một nhà phân tích sắc sảo, đã ghi lại một cách tỉ mỉ và khách quan diễn biến của cuộc chiến, dựa trên những nghiên cứu kỹ lưỡng và phương pháp phân tích sâu sắc. Ông chia cuộc chiến thành tám giai đoạn, mỗi giai đoạn đều được mô tả chi tiết với những phân tích về nguyên nhân, diễn biến các trận đánh then chốt trên bộ và trên biển, các cuộc vây hãm dai dẳng, những mưu đồ chính trị phức tạp, và sự thay đổi quyền lực giữa các phe phái.
Cuộc chiến bắt đầu với sự trỗi dậy của Athens, một cường quốc hàng hải với tham vọng bá chủ, và sự lo ngại ngày càng tăng của Sparta, một quốc gia quân sự truyền thống, cùng các đồng minh. Giai đoạn đầu (431-428 TCN) chứng kiến những cuộc giao tranh lẻ tẻ trên khắp vùng biển Aegean và đất liền Hy Lạp, nổi bật là các trận Potidaea và Corinth, đánh dấu sự mở màn cho cuộc chiến tranh toàn diện.
Giai đoạn hai (428-425 TCN) ghi nhận sự leo thang căng thẳng với chiến dịch tấn công quy mô lớn của Sparta nhắm vào Athens, cả trên bộ lẫn trên biển. Tuy nhiên, Athens, dưới sự lãnh đạo tài ba của Demosthenes, đã đẩy lùi thành công các cuộc tấn công này và giành được một số chiến thắng quan trọng tại Peloponnese.
Giai đoạn ba (425-423 TCN) chứng kiến Sparta chuyển hướng tấn công sang Lesbos, một đồng minh quan trọng của Athens. Việc Methymna thất thủ đã khiến toàn bộ hòn đảo rơi vào tay liên minh Sparta-Peloponnese. Athens sau đó phải chịu một thất bại nặng nề tại Pylos, đánh dấu một bước ngoặt trong cuộc chiến.
Giai đoạn bốn (423-421 TCN), tuy ngắn ngủi, lại mang tính quyết định. Dưới sự chỉ huy của Demosthenes và Cleon, Athens đã giành chiến thắng vang dội tại Amphipolis và Eion, buộc Sparta phải ký kết Hòa ước Nicias, tạm thời chấm dứt giai đoạn đầu của cuộc chiến.
Giai đoạn năm (421-415 TCN), thời kỳ hòa bình mong manh theo Hòa ước Nicias, vẫn tiềm ẩn những căng thẳng chưa được giải quyết. Tham vọng của Athens bùng nổ trở lại với cuộc viễn chinh Sicilia (415 TCN) dưới sự lãnh đạo của Alcibiades, một bước đi mạo hiểm sẽ thay đổi hoàn toàn cục diện chiến tranh.
Giai đoạn sáu (415-413 TCN) là thảm họa cho Athens. Cuộc viễn chinh Sicilia kết thúc trong thất bại thảm khốc, với toàn bộ lực lượng viễn chinh, bao gồm hơn 200 tàu chiến và hàng chục ngàn binh sĩ, bị tiêu diệt hoàn toàn.
“Lịch Sử Chiến Tranh Peloponnese” của Thucydides không chỉ là một bản ghi chép lịch sử chính xác mà còn là một tác phẩm văn học xuất sắc, một nghiên cứu sâu sắc về bản chất con người, tham vọng quyền lực, và bi kịch của chiến tranh. Tác phẩm này là một tài liệu vô giá cho bất kỳ ai muốn hiểu về lịch sử Hy Lạp cổ đại và những bài học vượt thời gian về chiến tranh và hòa bình.
