Trước năm 1492, bức tranh châu Mỹ trong tưởng tượng của nhiều người là một vùng đất hoang sơ, dân cư thưa thớt, lạc hậu. Cuốn sách “1491: Những Khám Phá Mới Về Châu Mỹ Thời Kỳ Tiền Columbus” của Charles C. Mann, xuất bản năm 2005, đã mạnh mẽ thách thức quan điểm này, vẽ nên một bức tranh hoàn toàn khác, sống động và phức tạp hơn về các nền văn minh bản địa trước khi Christopher Columbus đặt chân đến.
Mann đã tổng hợp những nghiên cứu đột phá nhất để chứng minh rằng châu Mỹ thời tiền Columbus không hề hoang sơ mà trái lại, là nơi sinh sống của hàng chục triệu người, với những xã hội phát triển phức tạp. Từ những tàn tích còn sót lại, chúng ta có thể thấy rõ dấu ấn của các nền văn minh rực rỡ, vượt xa những hiểu biết truyền thống. Người Maya, Inca, Aztec không chỉ đơn thuần là những bộ lạc du mục mà là những kiến trúc sư của những thành phố lớn, những kỹ sư xây dựng hệ thống thủy lợi tinh vi, và những nhà nông học tài ba.
Đế chế Inca trải dài trên một vùng lãnh thổ rộng lớn, bao gồm Peru, Bolivia, Ecuador, Chile và một phần Colombia ngày nay, là minh chứng cho một xã hội có tổ chức chính trị tập trung và hệ thống thương mại phức tạp. Người Maya, với những thành phố hùng vĩ như Tikal, Copan và Palenque, đã kiến tạo nên một nền văn minh rực rỡ ở Trung Mỹ. Cùng lúc đó, đế chế Aztec vươn tới đỉnh cao quyền lực, thống trị phần lớn Mexico.
Không chỉ dừng lại ở quy mô dân số và tổ chức xã hội, cuốn sách còn làm nổi bật những thành tựu nông nghiệp đáng kinh ngạc của người bản địa. Họ đã thuần hóa và canh tác nhiều loại cây trồng quan trọng như khoai lang, đậu, ớt, cacao, cà phê, bông, đậu phộng và ngô. Những kỹ thuật canh tác tiên tiến như tưới tiêu, luân canh và hệ thống đê điều phức tạp cho thấy trình độ nông nghiệp của họ đã đạt đến một tầm cao đáng nể.
Bên cạnh những thành tựu vật chất, “1491” còn khai phá đời sống tinh thần phong phú của các nền văn minh tiền Columbus. Từ hệ thống tín ngưỡng đa thần giáo đến nghệ thuật, thi ca, âm nhạc, tất cả đều phản ánh một thế giới quan tinh tế và sâu sắc. Những công trình kiến trúc đồ sộ như đền đài, đường sá, cung điện bằng đá của người Inca, Maya, Aztec cùng với hệ thống chữ viết và lịch pháp riêng biệt là minh chứng cho sự phát triển vượt bậc về trí tuệ và văn hóa.
Tuy nhiên, sự xuất hiện của người châu Âu vào thế kỷ 15 đã đặt dấu chấm hết cho thời kỳ hoàng kim này. Bệnh dịch do người châu Âu mang đến, như đậu mùa, thủy đậu, cúm, đã tàn phá dân số bản địa, khiến các xã hội phức tạp này suy yếu và sụp đổ.
“1491: Những Khám Phá Mới Về Châu Mỹ Thời Kỳ Tiền Columbus” không chỉ là một cuốn sách lịch sử, mà còn là một lời khẳng định về sự đa dạng và phong phú của các nền văn minh nhân loại. Nó xoá bỏ định kiến về một châu Mỹ hoang sơ, thay vào đó là hình ảnh một châu lục với những xã hội phát triển rực rỡ, đóng góp to lớn vào di sản chung của nhân loại. Cuốn sách của Charles C. Mann, với bản dịch tiếng Việt của Đỗ Nguyễn Nhị Hà, là một tác phẩm đáng đọc cho bất kỳ ai muốn khám phá lịch sử chân thực và đầy bất ngờ của châu Mỹ trước thời Columbus.
