“Axya” của Ivan Sergeyevich Turgenev là câu chuyện tình buồn man mác, thoảng qua như gió thoảng giữa mùa hè Đức, khắc họa mối tình chớm nở nhưng dang dở của một chàng trai Nga trẻ tuổi và cô gái Nga mới lớn đầy sức sống. Lấy bối cảnh thị trấn Z thơ mộng bên dòng sông Ranh, câu chuyện mở ra với lời tự sự của nhân vật chính, một chàng trai hai mươi lăm tuổi đang chu du khắp châu Âu để khám phá thế giới và quan sát con người. Sau một cuộc tình chóng vánh không thành, anh tìm đến thị trấn Z như một nơi trú ẩn cho trái tim đang mang chút tổn thương. Cuộc sống tĩnh lặng nơi đây với những con phố nhỏ, những ngôi nhà cổ kính, hương thơm nồng nàn của hoa bồ đề và men say của rượu vang hảo hạng dần xoa dịu tâm hồn anh.
Một buổi chiều hè, tiếng nhạc vanxơ du dương vọng lại từ thị trấn L bên kia sông Ranh đã khơi dậy sự tò mò trong chàng trai. Quyết định sang sông tham dự lễ hội Commerxơ, anh vô tình gặp gỡ Axya, một cô gái Nga trẻ trung, xinh đẹp và đầy cá tính. Axya cùng người anh trai Gagin cũng đang chu du khắp nơi. Sự ngây thơ, trong sáng pha lẫn nét hoang dại, bồng bột của Axya đã nhanh chóng cuốn hút chàng trai trẻ. Những cuộc gặp gỡ ngắn ngủi, những buổi dạo chơi bên bờ sông Ranh thơ mộng đã nhen nhóm lên một tình cảm đặc biệt giữa hai người. Axya, với trái tim nồng nhiệt và bản tính thẳng thắn, đã mạnh dạn bày tỏ tình cảm của mình.
Tuy nhiên, chàng trai trẻ lại do dự, lưỡng lự trước tình cảm bất ngờ ấy. Sự thiếu quyết đoán của anh đã khiến Axya tổn thương sâu sắc. Cô cùng anh trai lặng lẽ rời khỏi thị trấn Z, để lại chàng trai trong nỗi hối hận muộn màng. Anh tìm kiếm Axya khắp nơi, nhưng bóng hình cô gái đã tan biến như một giấc mơ, để lại trong anh nỗi tiếc nuối khôn nguôi về một mối tình dang dở. “Axya” không chỉ là câu chuyện tình buồn mà còn là bức tranh tinh tế về tuổi trẻ với những rung động đầu đời, những băn khoăn, trăn trở trong hành trình tìm kiếm tình yêu và hạnh phúc. Tác phẩm cũng khắc họa vẻ đẹp thiên nhiên lãng mạn của nước Đức cùng những nét đặc trưng trong văn hóa, lối sống của người dân nơi đây. Qua ngòi bút tài hoa của Turgenev, “Axya” trở thành một tác phẩm kinh điển, lay động trái tim người đọc qua nhiều thế hệ.
