“Bàn Về Văn Minh” của Fukuzawa Yukichi, xuất bản lần đầu năm 1875, là một tác phẩm kinh điển, đặt nền móng cho tư tưởng dân quyền hiện đại tại Nhật Bản. Được mệnh danh là “cha đẻ của chủ nghĩa dân quyền hiện đại Nhật Bản”, Fukuzawa Yukichi đã khắc họa một bức tranh toàn cảnh về khái niệm văn minh và vai trò then chốt của văn minh phương Tây trong công cuộc hiện đại hóa đất nước sau thời kỳ Minh Trị.
Fukuzawa Yukichi định nghĩa văn minh là “sự phát triển của trí tuệ con người”, một khái niệm bao hàm nhiều phương diện, từ khoa học kỹ thuật, giáo dục, đạo đức xã hội cho đến chính trị và kinh tế. Ông lập luận rằng trí tuệ là nền tảng cốt lõi cho sự tiến bộ của bất kỳ xã hội nào. Thông qua việc so sánh Nhật Bản đương thời với các cường quốc phương Tây, Fukuzawa Yukichi chỉ ra sự tụt hậu của Nhật Bản trên nhiều phương diện, từ đó khẳng định sự cần thiết phải học hỏi từ phương Tây, đặc biệt là châu Âu, để thu hẹp khoảng cách này.
Tác giả đã liệt kê một loạt các lĩnh vực mà Nhật Bản cần học hỏi từ phương Tây, bao gồm khoa học kỹ thuật, giáo dục đại học, chính trị dân chủ, luật pháp, kinh tế thị trường và đạo đức lao động. Đồng thời, ông cũng thẳng thắn phê phán những hạn chế của xã hội Nhật Bản lúc bấy giờ, như chế độ phong kiến, sự phân biệt giai cấp và hệ thống giáo dục lạc hậu.
Để tiếp thu văn minh phương Tây một cách hiệu quả và toàn diện, Fukuzawa Yukichi chủ trương cải cách sâu rộng trên mọi lĩnh vực. Ông đề xuất xóa bỏ chế độ phong kiến, thiết lập nền dân chủ, xây dựng hệ thống giáo dục đại trà, phát triển khoa học kỹ thuật và định hướng nền kinh tế theo cơ chế thị trường. Bên cạnh việc học hỏi từ bên ngoài, Fukuzawa Yukichi cũng nhấn mạnh tinh thần tự lực tự cường, kêu gọi người dân Nhật Bản nỗ lực học tập, lao động cần cù để nâng cao dân trí và làm giàu cho đất nước.
“Bàn Về Văn Minh” được xem là tác phẩm tiên phong trong việc truyền bá tư tưởng dân quyền, tự do và bình đẳng tại Nhật Bản thời Minh Trị. Tác phẩm không chỉ khơi dậy lòng yêu nước mà còn khuyến khích người dân học hỏi tinh hoa văn minh phương Tây để xây dựng một quốc gia hùng mạnh và thịnh vượng. Những luận điểm sắc bén của Fukuzawa Yukichi đã có tác động sâu rộng đến quá trình hiện đại hóa Nhật Bản, đưa cuốn sách trở thành một trong những tác phẩm có ảnh hưởng nhất trong lịch sử tư tưởng Nhật Bản. Đây là một cuốn sách không thể bỏ qua cho những ai quan tâm đến lịch sử, văn hóa và tư tưởng Nhật Bản.
