“Binh Thư Yếu Lược”, gắn liền với tên tuổi Hưng Đạo Vương Trần Quốc Tuấn, là một tác phẩm quân sự gây nhiều tranh cãi trong lịch sử văn học Việt Nam. Nội dung sách bàn về nghệ thuật quân sự, được cho là tập hợp những tinh hoa binh pháp, nhưng đáng tiếc bản gốc đã thất truyền. Những ấn bản hiện hành, như bản in của nhà xuất bản Xuân Thu năm 1969, đều chưa được kiểm chứng về nguồn gốc và bị nhiều học giả nghi ngờ là giả mạo. Có giả thuyết cho rằng bản gốc đã bị quân Minh thu giữ mang về Trung Quốc, như Trần Trọng Kim từng đề cập trong “Việt Nam sử lược”. Nghiên cứu của Ngô Đức Thọ năm 1986 càng củng cố thêm giả thuyết này, khẳng định “Binh Thư Yếu Lược” hiện nay là ngụy thư, ra đời sớm nhất vào năm 1869, chứ không phải tác phẩm của Trần Hưng Đạo.
Tuy nhiên, bất kể nguồn gốc thực sự, nội dung “Binh Thư Yếu Lược” vẫn cung cấp một cái nhìn thú vị về tư duy quân sự. Sách gồm bốn quyển, bao quát nhiều khía cạnh từ chiến lược đến chiến thuật. Quyển 1 đề cập đến những vấn đề nền tảng như thiên tượng, tuyển mộ và huấn luyện binh sĩ, đạo làm tướng, quân lễ, hiệu lệnh. Quyển 2 đi sâu vào các kỹ năng hành quân, đóng quân, tuần tra, quản lý quân nhu, bố phòng, sử dụng gián điệp và các chiến thuật nghi binh. Quyển 3 tập trung vào nghệ thuật đánh trận, phân tích thế trận, quyết chiến, bày binh bố trận, cũng như chiến thuật tác chiến trên các địa hình khác nhau: đồng bằng, núi non, sông nước, rừng rậm. Cuối cùng, quyển 4 bàn về các phương pháp công thành, thủ thành, phá vây, rút lui, phục kích và khen thưởng.
Binh pháp từ xưa đến nay luôn là yếu tố sống còn của quốc gia, dân tộc. Việc nghiên cứu và am hiểu binh thư là nhiệm vụ quan trọng của mọi triều đại, chính phủ. Võ quan thời xưa phải trải qua các kỳ thi võ thuật và binh thư nghiêm ngặt. Lịch sử binh pháp Trung Hoa đồ sộ và phong phú, trải dài từ thời Tam Hoàng với “Huỳnh Đế Binh Pháp”, “Ốc Kỳ Kinh” đến các tác phẩm kinh điển như “Lục Thao”, “Tôn Tử Binh Pháp”, “Ngô Tử Binh Pháp” và nhiều binh thư khác qua các triều đại. Hán Thư phân loại binh thư thành bốn loại: Quyền Mưu, Hình Thế, Âm Dương và Kỹ Xảo. Sự đa dạng và đồ sộ của binh thư khiến việc nghiên cứu trở nên khó khăn, do đó, các triều đại sau này đã biên soạn những bộ binh thư tổng hợp, thường được gọi là Võ Kinh. “Binh Thư Yếu Lược”, dù nguồn gốc còn chưa rõ ràng, nhưng vẫn là một tài liệu đáng để tìm hiểu, nghiên cứu trong bối cảnh lịch sử binh pháp nói chung.
