Nhật Bản, một quốc gia từng mang đậm dấu ấn phong kiến với hệ thống giáo dục chú trọng đạo đức nhân sinh và kinh điển Nho giáo, đã trải qua một cuộc chuyển mình ngoạn mục trong lĩnh vực giáo dục từ cuối thế kỷ 19 đến nửa đầu thế kỷ 20. Hành trình cải cách đầy thách thức nhưng cũng không kém phần vẻ vang này được tác giả Ozaki Mugen tái hiện sống động trong cuốn sách “Cải Cách Giáo Dục Nhật Bản”.
Trước Minh Trị Duy Tân (1868), giáo dục Nhật Bản mang tính truyền thống, thiếu tính ứng dụng thực tiễn. Sự kiện trọng đại này đã mở ra một kỷ nguyên mới, đánh dấu bước ngoặt khi Nhật Bản quyết tâm cải cách toàn diện, bao gồm cả giáo dục, theo mô hình phương Tây. “Sắc lệnh Giáo dục Đế quốc” năm 1872, lấy cảm hứng từ hệ thống giáo dục Pháp, chính là nền móng cho hệ thống giáo dục công lập hiện đại của Nhật Bản.
Giai đoạn từ 1872 đến 1899 chứng kiến những nỗ lực không ngừng của chính phủ Nhật Bản trong việc xây dựng và hoàn thiện hệ thống giáo dục. Việc ban hành “Luật Giáo dục Điều chỉnh” (1886) đã khẳng định tầm quan trọng của giáo dục tiểu học bằng việc quy định bắt buộc và miễn phí. Sự ra đời của Bộ Giáo dục (1890) thể hiện quyết tâm của chính phủ trong việc quản lý và điều hành toàn bộ hoạt động giáo dục. “Luật Giáo dục Tiểu học” (1893) và “Luật Giáo dục Trung học” (1899) lần lượt ra đời, cụ thể hóa các quy định về điều kiện và nội dung giảng dạy ở các cấp học tương ứng.
Bước sang thế kỷ 20, quá trình hiện đại hóa giáo dục Nhật Bản tiếp tục được đẩy mạnh. “Luật Giáo dục Đại học” (1907) đã đặt nền móng cho sự phát triển của giáo dục đại học. “Chương trình giáo dục tiểu học chuẩn” (1918) góp phần nâng cao chất lượng dạy và học. Cuối cùng, “Luật Giáo dục Bậc phổ thông” (1941) đã tổng hợp và hoàn thiện hệ thống giáo dục phổ thông từ tiểu học đến trung học, tạo nên một bức tranh toàn cảnh về hệ thống giáo dục hiện đại của Nhật Bản.
Không chỉ tập trung vào khung pháp lý và cơ sở vật chất, cuộc cải cách giáo dục còn chú trọng đổi mới chương trình, phương pháp giảng dạy và đào tạo đội ngũ giáo viên. Chương trình học được thiết kế khoa học hơn với sự xuất hiện của các môn học mới như Toán, Lý, Hóa, Sinh, Địa, Lịch sử… Phương pháp giảng dạy cũng được cải tiến theo hướng trực quan, hệ thống và khoa học. Đội ngũ giáo viên được đào tạo bài bản, chuyên nghiệp hơn. Những tên tuổi lớn của nền giáo dục Nhật Bản như Nishimura Shigeki, Fukuzawa Yukichi, Mori Arinori đã có những đóng góp to lớn, để lại dấu ấn đậm nét trong lịch sử cải cách giáo dục của đất nước.
Thông qua phân tích chi tiết và toàn diện, cuốn sách “Cải Cách Giáo Dục Nhật Bản” của Ozaki Mugen đã tái hiện một cách chân thực và sâu sắc hành trình chuyển đổi đầy ấn tượng của nền giáo dục Nhật Bản từ cuối thế kỷ 19 đến nửa đầu thế kỷ 20. Đây là một tác phẩm đáng đọc cho những ai quan tâm đến lịch sử giáo dục và mong muốn tìm hiểu về những bài học kinh nghiệm quý báu từ sự thành công của Nhật Bản.
