“Căn Phòng Của Giovanni” của James Baldwin, bản dịch tiếng Việt của Đoàn Duy, là một tác phẩm đầy dũng cảm và khai phá, nơi tác giả đối diện với những góc khuất tăm tối nhất của bản ngã và thân phận hiện sinh. Baldwin tự bạch rằng việc viết cuốn sách này là một sự tất yếu, một hành trình tìm kiếm sự giải thoát khỏi tuyệt vọng và thấu hiểu những mảnh ghép kỳ dị cấu thành nên chính mình. Đồng tính, đề tài trung tâm của câu chuyện, không chỉ đơn thuần là một chủ đề mà là phương tiện để Baldwin khám phá những tầng sâu thẳm trong tâm lý con người, những xung đột đạo đức, và cả khát vọng mãnh liệt được khẳng định bản thân với tư cách một nhà văn.
Căn phòng của Giovanni, chàng người tình của nhân vật chính David, trở thành một ẩn dụ bao trùm toàn bộ tác phẩm. Đó là nơi ẩn náu, nơi thời gian như ngừng trôi, nơi cuộc sống diễn ra “như đang xảy ra trong lòng biển”. Căn phòng ấy vừa là mật thất của một tình yêu bị cấm đoán, vừa là tầng hầm của những giấc mơ đóng bụi, vừa là nơi trú ngụ, vừa là song sắt giam cầm, và cuối cùng, trở thành lăng mộ chôn vùi chính đối tượng của tình yêu ấy. Hình ảnh Giovanni trần truồng, trắng bệch và bại hoại dưới ánh nắng chói chang trong lần cuối David bước vào căn phòng ám ảnh người đọc về sự tàn lụi của một mối tình ngang trái.
Bối cảnh Paris xa lạ, tách biệt khỏi Harlem quen thuộc trong tác phẩm đầu tay của Baldwin, cho thấy một nỗ lực thoát ly, một hành trình tìm kiếm bản ngã. David, một người đàn ông Mỹ da trắng, đến Paris để “học”, không phải trong nghĩa đen của một sinh viên, mà là học về những cặn lắng trong tâm hồn mình. Anh thả mình vào một môi trường mới, để những cặn lắng cũ xưa nổi lên, bị cuốn vào mối tình với Giovanni và đối diện với những khát khao đồng tính của bản thân. Cuộc giằng xé nội tâm dữ dội được ví như một sinh vật siết chặt lấy anh, và để thoát ra, anh buộc phải giết bỏ nó.
Lời đề tựa trích từ thơ Walt Whitman: “Tôi là con người, tôi đã khổ đau, tôi đã ở đó”, cùng với những dòng tự thú của Oscar Wilde trong “De Profundis”, gợi nhắc về sự tương đồng trong trải nghiệm đau khổ của những tâm hồn đồng điệu. Tuy nhiên, khác với Wilde, nhân vật của Baldwin phải chịu đựng nỗi đau trong sự im lặng, không bị xét xử nhưng cũng không thể tìm thấy sự bình yên. Baldwin dẫn dắt người đọc qua một mê cung của bi kịch, không điểm tận cùng, không đích đến, bởi với một kẻ phạm tội không bị kết án, đích đến cũng chính là sự trở về điểm xuất phát.
Việc lựa chọn một nhân vật da trắng làm trung tâm câu chuyện, trong khi bản thân Baldwin là người da đen, là một lựa chọn đầy ý nghĩa. Thông qua lăng kính của một người da trắng bị đẩy ra bên lề xã hội vì đồng tính, Baldwin khám phá cách thế giới bị màu đen chiếm lĩnh. “Màu đen” ở đây không chỉ là màu da, mà còn là bóng tối của Paris, là cuộc sống lấp liếm, là nỗi sợ bị phát giác, là vực thẳm trong tâm hồn. Baldwin không vạch ra ranh giới của màu đen, mà vạch ra ranh giới của những gì không phải là màu đen, để từ đó, làm nổi bật sự tương phản, sự giằng xé và những xung đột giữa con người thật và những kỳ vọng của xã hội.
Cuối cùng, “Căn Phòng Của Giovanni” là một tác phẩm đầy ám ảnh về thân phận con người, về những khát khao bị kìm nén, về sự lạc lối và tìm kiếm bản ngã. Dù là đen hay trắng, đồng tính hay dị tính, con người cuối cùng đều không thể thoát khỏi những nỗi đau luôn rình rập. Đoạn trích mở đầu với hình ảnh David đứng bên cửa sổ, nhìn bóng mình phản chiếu trong đêm tối, dự cảm về một hành trình đầy giông bão, một cuộc đối diện không thể tránh khỏi với chính mình. Câu chuyện của David, của Giovanni, và của chính James Baldwin, là một lời nhắc nhở về sự mong manh và phức tạp của thân phận con người.
