“Cánh Cổng” (The Gate), một trong những tác phẩm kinh điển của văn hào Natsume Soseki, lần đầu ra mắt độc giả năm 1910, là bức tranh sống động về xã hội Nhật Bản trong giai đoạn chuyển mình từ truyền thống sang hiện đại dưới thời Minh Trị. Bản dịch tiếng Việt của dịch giả Mai Đỗ, xuất bản tháng 7/2023, đã nhanh chóng nhận được sự đón nhận nồng nhiệt từ công chúng.
Tiểu thuyết xoay quanh cuộc sống của Sosuke và Oyone, một cặp vợ chồng trung lưu tại Tokyo. Sosuke, một công chức trẻ, luôn chất chứa nỗi bất mãn với công việc và các mối quan hệ xã hội. Cả hai vợ chồng đều bị ám ảnh bởi những mặc cảm tội lỗi từ quá khứ, khiến họ tự cô lập bản thân và sống trong sự tĩnh lặng đến ngột ngạt. Câu chuyện tập trung khắc họa những áp lực đè nặng lên đôi vợ chồng trẻ từ gia đình, công việc và xã hội, đặc biệt là sự giằng xé giữa những giá trị truyền thống và hiện đại. Hành trình tìm kiếm sự bình yên của Sosuke tại một ngôi chùa cũng không thể giúp anh thoát khỏi những ám ảnh dai dẳng. Kết thúc mở của tác phẩm để lại nhiều dư vị và câu hỏi day dứt về ý nghĩa cuộc sống và sự tồn tại của con người.
Điểm sáng của “Cánh Cổng” chính là khả năng phân tích tâm lý nhân vật sâu sắc. Natsume Soseki đã tinh tế lột tả nội tâm phức tạp, đặc biệt là sự cô độc và mặc cảm tội lỗi của Sosuke và Oyone. Tác phẩm cũng thành công trong việc phản ánh chân thực bức tranh xã hội Nhật Bản thời Minh Trị, nơi sự giao thoa giữa giá trị truyền thống và hiện đại tạo nên những xung đột nội tâm và xã hội. Ngôn ngữ giản dị nhưng đầy ẩn ý của Soseki, đặc biệt là việc sử dụng biểu tượng “cánh cổng” – đại diện cho sự bế tắc và khát vọng vượt thoát, càng làm tăng thêm sức nặng cho tác phẩm.
Tuy nhiên, nhịp điệu chậm rãi và ít cao trào của cốt truyện có thể khiến một số độc giả cảm thấy thiếu hấp dẫn và đòi hỏi sự kiên nhẫn. Bên cạnh đó, ngôn ngữ giàu tính triết lý và đậm chất văn hóa Nhật Bản cũng có thể gây khó khăn cho những người mới tiếp cận văn học Nhật Bản.
“Cánh Cổng” thường được so sánh với các tác phẩm khác của Natsume Soseki như “Từ dạo ấy” (And Then) và “Nỗi lòng” (Kokoro). Cả ba tác phẩm đều khai thác chủ đề cô độc, mặc cảm tội lỗi và sự xung đột giữa cá nhân và xã hội. Tuy nhiên, “Cánh Cổng” tập trung nhiều hơn vào sự bế tắc và khát khao tự giải thoát, trong khi “Nỗi lòng” đi sâu vào bi kịch nội tâm và sự cô độc tột cùng.
“Cánh Cổng” là một tác phẩm đáng đọc cho những ai yêu thích văn học tâm lý và muốn khám phá xã hội Nhật Bản thời Minh Trị. Tác phẩm không chỉ là câu chuyện về một cặp vợ chồng mà còn là lời suy ngẫm sâu sắc về thân phận con người trong bối cảnh xã hội biến động. Dù có thể không phù hợp với những độc giả mới làm quen với văn học Nhật Bản do cốt truyện chậm và ngôn ngữ phức tạp, nhưng nếu kiên nhẫn, bạn sẽ khám phá được những giá trị nhân văn sâu sắc và những triết lý sống đầy ám ảnh mà Natsume Soseki gửi gắm.
Natsume Soseki (1867 – 1916) là một trong những cây bút văn học lớn nhất của Nhật Bản, đồng thời là nhà thơ, nhà lý luận văn học và chuyên gia văn học Anh. Sinh ra trong một gia đình danh chú tại Tokyo, cuộc đời Soseki trải qua nhiều biến cố, từ việc bị cho làm con nuôi đến những khó khăn trong sự nghiệp giảng dạy. Hành trình văn chương của ông bắt đầu từ những bài thơ thời sinh viên và thực sự thăng hoa khi ông chuyển sang viết tiểu thuyết. “Tôi là con mèo” là tác phẩm đầu tay đã mang lại thành công vang dội cho Soseki, mở ra một thập kỷ sáng tác đầy ấn tượng với những kiệt tác như “Tháp Luân Đôn”, “Cậu ấm ngây thơ”, “Nỗi lòng”,… Sự nghiệp văn chương đồ sộ của Natsume Soseki đã để lại dấu ấn sâu đậm trong lịch sử văn học Nhật Bản và thế giới.
