“Cát Cháy” của nhà văn Thanh Quế là một tác phẩm văn học Việt Nam xuất sắc, khắc họa chân thực và cảm động cuộc sống của những đứa trẻ trong cuộc kháng chiến chống Mỹ tại vùng Cô Sơn, chân núi Ngũ Hành Sơn. Lấy cảm hứng từ hoạt động của Đội du kích thiếu niên Hòa Hải, câu chuyện xoay quanh cuộc chiến đấu đầy dũng cảm, mưu trí của những em nhỏ chống lại kẻ thù xâm lược. Tác phẩm tái hiện một cách sống động bối cảnh chiến tranh khốc liệt nhưng cũng chan chứa tình người, tình đồng đội, tình thân gia đình và khát vọng hòa bình.
Nhân vật trung tâm của câu chuyện là bé Một, một cô bé giao liên nhỏ tuổi nhưng vô cùng thông minh và gan dạ. Giữa bom đạn khói lửa, bé Một cùng những người bạn của mình đã lập nên những chiến công phi thường, góp phần vào cuộc đấu tranh chung của dân tộc. Tình bạn giữa bé Một và Ba, cùng những kỷ niệm thân thiết của họ được tác giả khắc họa tinh tế, tạo nên những điểm sáng ấm áp giữa khung cảnh chiến tranh tàn khốc.
Thanh Quế đã thành công trong việc miêu tả tâm lý trẻ thơ trong chiến tranh một cách dung dị, cảm động. Sự ngây thơ, hồn nhiên của những đứa trẻ hòa quyện với lòng dũng cảm, tinh thần quật cường đã tạo nên một bức tranh tương phản đầy ám ảnh. Độc giả sẽ cùng hồi hộp, lo lắng cho sự an nguy của các em nhỏ mỗi khi chúng đối mặt với hiểm nguy, đồng thời ngưỡng mộ trí thông minh và lòng quả cảm phi thường.
“Cát Cháy” không chỉ là câu chuyện về chiến tranh mà còn là câu chuyện về tình người, về sự mất mát, hy sinh và khát vọng sống. Nỗi đau thương, mất mát của chiến tranh được thể hiện một cách sâu lắng qua từng trang sách, để lại trong lòng người đọc những cảm xúc khó quên. Câu hỏi “Chiến tranh đã kết thúc chưa?” được tác giả đặt ra một cách day dứt, ám ảnh, thôi thúc người đọc suy ngẫm về giá trị của hòa bình.
Tác phẩm đã giành được nhiều giải thưởng văn học danh giá, trong đó có giải nhì của Hội Nhà văn Việt Nam và Trung ương Đoàn TNCS Hồ Chí Minh năm 1981 và giải thưởng Nhà nước về Văn học Nghệ thuật năm 2012. “Cát Cháy” là một trong những tác phẩm tiêu biểu của nhà văn Thanh Quế, người con của quê hương Phú Yên đã gắn bó và dành trọn sự nghiệp văn chương của mình cho thành phố Đà Nẵng – quê hương thứ hai. Cuốn sách không chỉ là một tác phẩm văn học xuất sắc mà còn là một chứng tích lịch sử quý giá về một thời kỳ hào hùng của dân tộc. Đọc “Cát Cháy”, chúng ta sẽ được sống lại những năm tháng chiến tranh gian khổ nhưng cũng đầy tự hào của dân tộc, đồng thời trân trọng hơn giá trị của hòa bình và cuộc sống hôm nay.
