“Cây Đàn Hạc Miến Điện” (Biruma no Tategoto) của Michio Takeyama, xuất bản năm 1946, là một tiểu thuyết kinh điển của văn học Nhật Bản từng đoạt giải thưởng văn chương Mainichi danh giá. Tác phẩm lấy bối cảnh Miến Điện (Myanmar) thời Thế chiến II, khắc họa cuộc sống đầy thử thách của một đại đội binh sĩ Nhật Bản trong rừng nhiệt đới. Giữa bom đạn, khí hậu khắc nghiệt và nỗi nhớ quê hương da diết, họ phải đối mặt không chỉ với quân thù mà còn với chính những biến đổi nội tâm đầy đau thương. Trung tâm của câu chuyện là hình ảnh trung sĩ Mizushima, một người lính nhạc sĩ mang theo cây đàn hạc Miến Điện – biểu tượng của hy vọng và an ủi giữa chiến trường khốc liệt. Âm nhạc từ cây đàn trở thành liều thuốc tinh thần cho đồng đội, xoa dịu phần nào những mất mát và đau thương.
Sau khi Nhật Bản đầu hàng, Mizushima nhận nhiệm vụ thuyết phục một đại đội khác đầu hàng nhưng không thành công. Anh quyết định chọn một con đường khác, con đường của một nhà sư, để tìm kiếm và chôn cất những người đồng đội đã ngã xuống. Hành trình này không chỉ mang lại sự thanh thản cho những linh hồn đã khuất mà còn là hành trình tìm kiếm sự bình yên trong tâm hồn chính mình.
“Cây Đàn Hạc Miến Điện” là một câu chuyện thời chiến sâu sắc, đan xen giữa những khoảnh khắc bi thương, dữ dội với những lát cắt hài hước nhẹ nhàng, tạo nên sự cân bằng cảm xúc cho người đọc. Văn phong giản dị, chân thực và giàu cảm xúc của Takeyama giúp người đọc dễ dàng đồng cảm với những số phận nhỏ bé giữa vòng xoáy chiến tranh, đồng thời khẳng định sức mạnh của nhân tính và khát vọng sống mãnh liệt. Hình ảnh cây đàn hạc xuyên suốt tác phẩm như một biểu tượng cho sức mạnh chữa lành của nghệ thuật và lòng nhân ái giữa những đổ nát của chiến tranh.
Tuy nhiên, tác phẩm cũng vấp phải một số ý kiến phê bình. Một số độc giả cho rằng việc tập trung vào hành trình chôn cất đồng đội của Mizushima đã phần nào làm lu mờ trách nhiệm của người Nhật đối với những đau thương mà họ gây ra cho người dân Miến Điện, khiến tác phẩm thiếu đi chiều sâu về mặt đạo đức.
Bên cạnh bản tiểu thuyết, phiên bản điện ảnh chuyển thể năm 1956 do đạo diễn Kon Ichikawa thực hiện cũng được đánh giá rất cao, được xem là một tác phẩm nghệ thuật xuất sắc, chuyển tải trọn vẹn tinh thần và cảm xúc của nguyên tác.
Michio Takeyama (1903–1984) là một nhà văn, nhà phê bình văn học và dịch giả người Nhật Bản. Từng theo học tại Đại học Tokyo và có thời gian nghiên cứu tại châu Âu, các tác phẩm của ông mang đậm tính nhân văn, phản ánh sâu sắc về con người trong bối cảnh lịch sử đầy biến động. “Cây Đàn Hạc Miến Điện” được xem là một trong những tác phẩm tiêu biểu nhất của ông, góp phần khẳng định tên tuổi Michio Takeyama trong nền văn học Nhật Bản và thế giới. Tác phẩm này đã được dịch sang nhiều thứ tiếng, trong đó có bản dịch tiếng Việt của dịch giả Nguyễn Huy Cẩn.
