“Chân Lạp Phong Thổ Ký” của Chu Đạt Quan là một tác phẩm vô giá, hé lộ bức tranh toàn cảnh về vương quốc Chân Lạp cuối thế kỷ 13. Dựa trên trải nghiệm thực tế của sứ giả Chu Đạt Quan, cuốn sách cung cấp cái nhìn sâu sắc về địa lý, chính trị, kinh tế, xã hội và văn hóa của Chân Lạp thời kỳ này, một giai đoạn vàng son trong lịch sử đất nước này.
Về mặt địa lý, Chu Đạt Quan miêu tả Chân Lạp như một con rồng nằm dài ở Đông Nam Á, giáp biển phía Đông và Nam. Địa hình chủ yếu là đồng bằng phì nhiêu, xen kẽ núi thấp và rừng rậm. Dòng Mekong hùng vĩ chảy qua, tạo nên mạng lưới sông ngòi chằng chịt, là huyết mạch giao thông đường thủy quan trọng. Khí hậu Chân Lạp chịu ảnh hưởng gió mùa Tây Nam, mang đến độ ẩm cao quanh năm.
Chính trị Chân Lạp thời bấy giờ là chế độ quân chủ chuyên chế, với quyền lực tuyệt đối tập trung trong tay quốc vương. Tầng lớp quý tộc và quan lại do vua bổ nhiệm nắm giữ các vị trí quan trọng trong triều đình và địa phương. Đạo Phật và tín ngưỡng dân gian đóng vai trò then chốt trong đời sống tinh thần của người dân, ảnh hưởng sâu sắc đến mọi mặt của xã hội.
Xã hội Chân Lạp được phân chia thành bốn tầng lớp rõ rệt: quý tộc, thợ thủ công, nông dân và nô lệ. Quý tộc là tầng lớp thống trị, sở hữu phần lớn ruộng đất. Thợ thủ công chuyên về các nghề như dệt may, đúc đồng. Nông dân là lực lượng sản xuất chính, trong khi nô lệ là tầng lớp thấp kém nhất, không có quyền tự do. Nông nghiệp lúa nước và thủy sản là nền tảng kinh tế của người dân Chân Lạp.
Nền kinh tế Chân Lạp thời kỳ này thịnh vượng, dựa trên nông nghiệp và thương mại. Lúa gạo, trái cây, gỗ quý là những mặt hàng xuất khẩu chủ lực sang Trung Quốc và các nước láng giềng. Thủ công nghiệp cũng phát triển mạnh, đặc biệt là dệt may và đúc đồng. Các cảng biển sầm uất như Sài Gòn, Hà Tiên không chỉ là cửa ngõ giao thương quan trọng của Chân Lạp mà còn là điểm trung chuyển hàng hóa giữa Trung Quốc và Ấn Độ.
Tác phẩm còn khắc họa rõ nét văn hóa Chân Lạp, chịu ảnh hưởng sâu sắc của văn hóa Ấn Độ và Trung Hoa, thể hiện rõ qua kiến trúc, trang phục, lối sống. Gia đình được đề cao, với truyền thống trọng nam khinh nữ và tôn kính trưởng bối. Văn hóa dân gian phong phú, đan xen giữa Phật giáo và tín ngưỡng bản địa. Âm nhạc, múa hát, thơ văn cũng rất phát triển, góp phần làm nên bức tranh văn hóa đa dạng và rực rỡ của Chân Lạp.
“Chân Lạp Phong Thổ Ký” không chỉ là nguồn tư liệu quý giá về lịch sử và văn hóa Chân Lạp mà còn là cầu nối giúp chúng ta hiểu rõ hơn về mối quan hệ giữa Chân Lạp và các nước láng giềng, đặc biệt là Việt Nam. Cuốn sách là tài liệu tham khảo không thể thiếu cho các nhà nghiên cứu Việt Nam học và Đông Nam Á học, đồng thời là món quà tinh thần dành cho những ai muốn khám phá lịch sử và văn hóa của khu vực Đông Nam Á.
