Cuốn sách “Chế Độ Thực Dân Pháp Trên Đất Nam Kỳ 1859-1954” của tác giả Nguyễn Đình Tú là một công trình nghiên cứu lịch sử đồ sộ và quý giá, khám phá một giai đoạn quan trọng trong lịch sử Việt Nam. Tác phẩm này không chỉ đơn thuần tường thuật lại các sự kiện lịch sử mà còn đào sâu phân tích cơ cấu tổ chức, chính sách cai trị của chính quyền thực dân Pháp và ảnh hưởng của nó lên mọi mặt đời sống xã hội Nam Kỳ.
Với hơn 1.000 trang chia thành hai tập, cuốn sách cung cấp một cái nhìn toàn diện về thời kỳ Pháp thuộc. Tập 1 tập trung vào quá trình xâm lược và chiếm đóng Nam Kỳ của thực dân Pháp, bắt đầu từ cuộc tấn công vào Gia Định năm 1859. Không chỉ tái hiện cuộc chiến tranh xâm lược, tác giả còn khắc họa rõ nét cuộc kháng chiến bền bỉ của người dân Nam Kỳ cùng quá trình thiết lập bộ máy cai trị của Pháp. Điểm đặc biệt của tập này là sự phân tích chi tiết về sự thay đổi trong cơ cấu hành chính từ cấp quản hạt, địa hạt, thành phố đến quận, tổng và làng xã, dựa trên nguồn tư liệu quý giá, đặc biệt là các công báo của chính quyền thực dân Pháp.
Tập 2 tiếp nối bằng việc phân tích sâu sắc công cuộc cai trị và khai thác thuộc địa của Pháp trên đất Nam Kỳ, bao gồm các lĩnh vực kinh tế, văn hóa, xã hội, y tế và thể thao. Tác giả làm sáng tỏ các chính sách và chiến lược khai thác tài nguyên, cách thức quản lý và tác động của chúng đến đời sống người dân, đồng thời đánh giá cả thành tựu lẫn hạn chế của chính quyền thực dân trong việc phát triển cơ sở hạ tầng và các lĩnh vực khác.
Giá trị của công trình nghiên cứu này nằm ở việc tác giả sử dụng nhiều tài liệu gốc bằng tiếng Pháp và tiếng Việt từ Trung tâm Lưu trữ Quốc gia II, đặc biệt là bộ Công báo của chính quyền Nam Kỳ thời Pháp thuộc (Bulletin Officiel de la Cochinchine Francaise và Bulletin Administratif de la Cochinchine Francaise) – một nguồn tư liệu quý giá hiện nay đã xuống cấp nghiêm trọng, khó khai thác.
Điểm mạnh của “Chế Độ Thực Dân Pháp Trên Đất Nam Kỳ 1859-1954” nằm ở tính toàn diện và hệ thống trong việc nghiên cứu, lần đầu tiên mang đến cái nhìn đầy đủ về tổ chức và biến đổi của bộ máy chính quyền thuộc địa tại Nam Kỳ trong hơn một thế kỷ. Việc phân tích chính sách cai trị giúp độc giả hiểu rõ hơn về mối tương tác giữa các cấp quản lý và ảnh hưởng của chúng đến đời sống thường nhật của người dân. Sự tỉ mỉ, chi tiết trong việc sử dụng tài liệu gốc mang lại độ tin cậy cao cho thông tin được trình bày.
Tuy nhiên, với dung lượng hơn 1.000 trang, cuốn sách có thể gây khó khăn cho những độc giả không chuyên hoặc mới bắt đầu tìm hiểu về lịch sử thời kỳ này. Tính chất học thuật và độ dài của tác phẩm đòi hỏi người đọc cần có một nền tảng kiến thức nhất định về lịch sử Việt Nam. Mặc dù là một công trình nghiên cứu có giá trị, việc bổ sung, cập nhật các nguồn tài liệu và nghiên cứu gần đây sẽ càng làm tăng thêm giá trị của cuốn sách trong bối cảnh nghiên cứu hiện đại.
Tóm lại, “Chế Độ Thực Dân Pháp Trên Đất Nam Kỳ 1859-1954” là một công trình nghiên cứu đáng trân trọng, cung cấp những phân tích sâu sắc và toàn diện về chính quyền thực dân Pháp và ảnh hưởng của nó đối với xã hội Nam Kỳ. Đây là tài liệu tham khảo quan trọng dành cho các nhà nghiên cứu lịch sử, những người quan tâm đến lịch sử thuộc địa Việt Nam và muốn tìm hiểu sâu hơn về giai đoạn lịch sử đầy biến động này.
