Tim Marshall, trong cuốn sách “Chia Rẽ: Tại Sao Chúng Ta Đang Sống Trong Thời Đại Của Những Bức Tường?”, đưa người đọc vào một hành trình khám phá địa chính trị đầy sắc bén, phơi bày một thế giới đang bị chia cắt bởi những bức tường, cả hữu hình lẫn vô hình. Từ bức tường biên giới Israel – Bờ Tây, một biểu tượng của sự thù địch và chia cắt, Marshall đặt câu hỏi về tương lai của một thế giới từng chứng kiến sự sụp đổ của Bức tường Berlin, một biểu tượng của sự thống nhất và hy vọng. Liệu “thời đại mới của sự cởi mở và chủ nghĩa quốc tế” đã thực sự đến, hay chúng ta đang quay trở lại “não trạng pháo đài”?
Sự trỗi dậy của những bức tường mới trên khắp hành tinh là một minh chứng rõ ràng cho xu hướng chia rẽ đang gia tăng. Hàng ngàn dặm tường và hàng rào đã mọc lên trong thế kỷ 21, không chỉ ở những khu vực xung đột như biên giới Hoa Kỳ – Mexico, mà còn lan rộng khắp châu Âu và nhiều nơi khác trên thế giới. Từ Hy Lạp đến Macedonia, từ Serbia đến Hungary, những hàng rào dây thép gai mọc lên như nấm sau mưa, phản ánh sự lo lắng về làn sóng nhập cư, sự phản ứng trước toàn cầu hóa và sự trỗi dậy của chủ nghĩa dân tộc.
Nhưng những bức tường vật chất này chỉ là bề nổi của tảng băng chìm. Chúng phản ánh những chia rẽ sâu sắc hơn trong tâm trí con người, những nỗi sợ hãi về sự thay đổi nhân khẩu học, sự bất an trước những khác biệt văn hóa và tôn giáo. Marshall dẫn chứng ví dụ về việc xây dựng bức tường biên giới Hoa Kỳ – Mexico không chỉ nhằm ngăn chặn dòng người nhập cư, mà còn thể hiện nỗi lo sợ về sự thay đổi bản sắc dân tộc.
Sự chia rẽ này len lỏi vào mọi ngóc ngách của cuộc sống, từ cá nhân, địa phương, quốc gia đến quốc tế. Marshall lật lại lịch sử loài người, từ thời kỳ săn bắt hái lượm đến khi con người bắt đầu định cư và làm nông nghiệp, để chỉ ra rằng bản năng nhóm lại thành bộ lạc, sự cảnh giác với người ngoài và phản ứng với các mối đe dọa là một phần bản chất con người. Việc xây dựng tường, rào, pháo đài không chỉ mang tính chất vật lý mà còn là biểu hiện của những ranh giới tâm lý, sự phân biệt “ta” và “địch”.
Sự phát triển của công nghệ, đặc biệt là mạng xã hội, tưởng chừng sẽ kết nối con người lại gần nhau hơn, nhưng lại vô tình trở thành công cụ cho sự chia rẽ. Mạng xã hội, thay vì là cầu nối, lại trở thành nơi khuếch đại những tiếng nói cực đoan, tạo ra những “bộ lạc” mới trên mạng, nơi người ta dễ dàng công kích và gây chia rẽ.
Cuốn sách không chỉ dừng lại ở việc mô tả hiện trạng chia rẽ, mà còn đi sâu phân tích nguyên nhân và hệ quả của nó. Marshall sử dụng lối viết khách quan, phân tích sâu sắc, kết hợp với nhiều ví dụ thực tế từ các quốc gia và khu vực trên thế giới, giúp người đọc dễ dàng tiếp cận và hiểu vấn đề. Ông tập trung vào những khu vực điển hình cho thách thức về bản sắc trong một thế giới toàn cầu hóa, như tác động của nhập cư ở Hoa Kỳ, châu Âu và tiểu lục địa Ấn Độ; chủ nghĩa dân tộc ở Trung Quốc, Anh và châu Phi; sự giao thoa giữa tôn giáo và chính trị ở Israel và Trung Đông.
Mặc dù bức tranh toàn cảnh về sự chia rẽ có vẻ ảm đạm, Marshall vẫn giữ một tia hy vọng. Ông tin rằng việc nhận thức và hiểu rõ những nguyên nhân gây chia rẽ là bước đầu tiên để hướng tới một tương lai đoàn kết và thống nhất. “Chia Rẽ: Tại Sao Chúng Ta Đang Sống Trong Thời Đại Của Những Bức Tường?” là một lời cảnh tỉnh, một lời kêu gọi hãy nhìn thẳng vào thực tế, để từ đó tìm kiếm giải pháp cho một thế giới hòa bình và thịnh vượng hơn. Cuốn sách cũng gợi mở cho người đọc về mối liên hệ giữa sự chia rẽ và khát vọng thống nhất, đặt ra câu hỏi liệu chúng ta có thể vượt qua những bức tường ngăn cách, cả vật chất lẫn tinh thần, để xây dựng một tương lai chung hay không.
