“Chiếc Thìa Biến Mất” của Sam Kean không chỉ là một cuốn sách về hóa học, mà là một cuộc phiêu lưu kỳ thú xuyên suốt bảng tuần hoàn. Được xuất bản lần đầu năm 2010, cuốn sách dẫn dắt người đọc vào một thế giới đầy mê hoặc của các nguyên tố, từ những nguyên tử nhỏ bé nhất đến những nguyên tố phóng xạ bí ẩn. Thay vì những công thức khô khan, Kean kể những câu chuyện hấp dẫn về nguồn gốc, tính chất và ứng dụng của từng nguyên tố, đan xen với những câu chuyện thú vị về những con người đã dành cả cuộc đời để khám phá và chinh phục chúng.
Cuốn sách được cấu trúc theo bảng tuần hoàn, với 18 chương tương ứng với 18 nhóm nguyên tố. Hành trình bắt đầu từ hydro, nguyên tố đầu tiên được Henry Cavendish cô lập, và tiếp tục với lithium, nguyên tố thiết yếu trong công nghệ pin hiện đại. Qua từng chương, Kean khéo léo kết nối các nguyên tố với nhau, tạo nên một bức tranh toàn cảnh về thế giới vật chất xung quanh ta. Từ những nguyên tố quen thuộc như carbon, nitơ, oxy đến những nguyên tố hiếm gặp như plutoni, americi, curi, mỗi nguyên tố đều có một câu chuyện riêng để kể.
Tác giả không chỉ dừng lại ở việc mô tả tính chất hóa học thuần túy. Ông đưa người đọc trở về quá khứ, chứng kiến những khám phá khoa học quan trọng, những thành công vang dội cũng như những thất bại đáng tiếc. Độc giả sẽ được tìm hiểu về quá trình phát hiện ra các nguyên tố phóng xạ, những nỗ lực không ngừng nghỉ trong việc tìm kiếm nguyên tố 118, hay câu chuyện hài hước về việc Glenn Seaborg đặt tên cho nguyên tố plutoni theo tên chú chó Pluto trong bộ phim hoạt hình nổi tiếng.
“Chiếc Thìa Biến Mất” còn làm nổi bật mối liên hệ giữa hóa học và cuộc sống hàng ngày. Từ việc sử dụng carbon trong sản xuất thép và xi măng, asen trong thuốc trừ sâu, đến việc khai thác uranium cho năng lượng hạt nhân, Kean cho thấy tầm quan trọng của các nguyên tố trong mọi mặt của đời sống con người.
Cuối cùng, cuốn sách khép lại với một thông điệp sâu sắc: bảng tuần hoàn không chỉ là một bảng liệt kê khô khan các nguyên tố, mà là một minh chứng cho sự nỗ lực không ngừng của con người trong việc khám phá và hiểu biết về vũ trụ. “Chiếc Thìa Biến Mất” là một lời tri ân dành cho những nhà khoa học đã cống hiến cả cuộc đời cho khoa học, đồng thời khơi gợi niềm đam mê khám phá khoa học cho các thế hệ tương lai. Bản dịch tiếng Việt của Hà Thị Mai Hoa giúp độc giả Việt Nam tiếp cận với tác phẩm khoa học hấp dẫn này.
