“Chiêu Hồn Thập Loại Chúng Sinh”, hay còn được biết đến với tên gọi “Văn chiêu hồn” hoặc “Văn tế chiêu hồn”, là một tác phẩm văn tế chữ Nôm xuất sắc của đại thi hào Nguyễn Du, ra đời vào đầu thế kỷ 19. Tác phẩm này, với ngôn ngữ giàu chất thơ và thấm đẫm tình người, đã khắc họa nên bức tranh trần thế đầy bi ai, đồng thời thể hiện tấm lòng từ bi sâu sắc của tác giả trước những linh hồn phiêu dạt.
Tuy nhiên, thời điểm sáng tác của “Chiêu Hồn Thập Loại Chúng Sinh” vẫn còn là một ẩn số, gây ra nhiều tranh luận trong giới nghiên cứu. Có giả thuyết cho rằng Nguyễn Du viết tác phẩm này sau một đại dịch kinh hoàng cướp đi sinh mạng hàng triệu người, khiến đất nước chìm trong không khí tang tóc, chùa chiền khắp nơi vang lên tiếng cầu kinh siêu độ. Một số khác lại tin rằng tác phẩm được viết khi Nguyễn Du còn làm quan tại Quảng Bình, thậm chí trước cả “Truyện Kiều”. Dù chưa có lời giải đáp cuối cùng, những tranh luận này càng làm tăng thêm sức hấp dẫn và giá trị nghiên cứu của tác phẩm.
Bản viết tay “Chiêu Hồn Thập Loại Chúng Sinh” được phát hiện tại chùa Diệc, thành phố Vinh bởi Giáo sư Lê Thước. Bản cổ nhất được khắc ván năm 1895 bởi nhà sư Chính Đại, hiện được lưu giữ tại chùa Hưng Phúc, xã Xuân Lôi, huyện Võ Giàng, tỉnh Bắc Ninh. Dựa trên hai bản này, học giả Hoàng Xuân Hãn đã dày công nghiên cứu, đối chiếu và đưa ra một bản chỉnh lý đáng tin cậy.
Tác phẩm “Chiêu Hồn Thập Loại Chúng Sinh” là tiếng lòng của Nguyễn Du – một con người giàu lòng trắc ẩn trước những bất hạnh của kiếp người. Qua ngòi bút tài hoa, ông đã vẽ nên một thế giới tâm linh đầy màu sắc, nơi những linh hồn vất vưởng được triệu hồi, an ủi và siêu thoát. Tác phẩm không chỉ là một áng văn chương xuất sắc mà còn là một thông điệp nhân văn sâu sắc, khơi dậy lòng từ bi và hướng con người đến sự giác ngộ.
Tác phẩm được chú giải bởi học giả Đàm Quang Thiện, người đã góp phần làm sáng tỏ những giá trị tinh thần của tác phẩm, giúp thế hệ sau hiểu rõ hơn về tư tưởng nhân văn của Nguyễn Du. Công trình chú giải này không chỉ là sự sáng tạo, mà còn là kết quả của quá trình nghiên cứu, điều tra tỉ mỉ, thể hiện sự trân trọng và thấu hiểu sâu sắc đối với tác phẩm.
“Chiêu Hồn Thập Loại Chúng Sinh” là một tác phẩm kinh điển của văn học Việt Nam, xứng đáng được đọc và nghiền ngẫm bởi mọi thế đời. Tác phẩm này không chỉ là một bức tranh sống động về đời sống tâm linh của người Việt mà còn là một lời nhắc nhở về lòng từ bi và giá trị của sự sống. Việc khám phá và thưởng thức tác phẩm này sẽ là một hành trình ý nghĩa, giúp ta hiểu hơn về văn hóa và tâm hồn Việt Nam.
