Truyện Kiều của Nguyễn Du, một kiệt tác văn chương Việt Nam, luôn là nguồn cảm hứng vô tận cho những ai yêu mến văn học. Tuy nhiên, việc thấu hiểu trọn vẹn tác phẩm này không hề đơn giản. Không chỉ nằm ở tầng nghĩa sâu xa, triết lý nhân sinh hay giá trị nghệ thuật đặc sắc, mà còn ở chính những từ ngữ, điển tích được Nguyễn Du khéo léo sử dụng. Chính sự phong phú và đa dạng về ngôn từ, từ điển cố Hán văn đến ca dao, tục ngữ, từ những từ cổ đến những từ ngữ thông dụng, đã tạo nên một kho tàng ngôn ngữ đồ sộ trong Truyện Kiều. Việc không hiểu tường tận những từ ngữ này vô hình trung trở thành một thiệt thòi lớn cho việc tiếp cận và thưởng thức trọn vẹn vẻ đẹp của tác phẩm, đồng thời cũng là một hạn chế đối với sự phát triển của ngôn ngữ học Việt Nam.
Nhiều học giả tiền bối đã nhận thấy tầm quan trọng của việc chú giải Truyện Kiều và đã có những công trình nghiên cứu đáng kể. Từ Nguyễn Văn Vĩnh, Bùi Kỷ, Trần Trọng Kim đến Tản Đà, các bậc tiên sinh đều dành nhiều tâm huyết để giải thích điển cố và các từ Hán Việt. Tuy nhiên, một khoảng trống vẫn còn tồn tại, đó là việc giải nghĩa các từ thuần Nôm. Có lẽ vì cho rằng những từ ngữ này thông dụng, dễ hiểu nên chúng thường bị bỏ qua. Thực tế lại cho thấy, không ít từ Nôm mang ý nghĩa phức tạp, khiến người đọc hiện đại dễ hiểu sai hoặc không nắm bắt được hết sắc thái biểu đạt. Điều này thể hiện rõ qua tình trạng học sinh, sinh viên am hiểu điển tích Hán văn nhưng lại lúng túng khi giải thích nghĩa của một số từ Nôm.
Trong bối cảnh tiếng Việt ngày càng được coi trọng và phát triển, việc làm rõ nghĩa của từng từ ngữ, đặc biệt là trong các tác phẩm kinh điển như Truyện Kiều, càng trở nên cấp thiết. Đây không chỉ là nhiệm vụ của các nhà nghiên cứu ngôn ngữ mà còn là trách nhiệm của mỗi người Việt trong việc giữ gìn và phát huy vẻ đẹp của tiếng mẹ đẻ. Với mong muốn đóng góp một phần nhỏ bé vào công cuộc này, tác giả Lê Văn Hòe, với bút danh Vân Hạc, đã dày công nghiên cứu và cho ra đời cuốn sách “Chữ Nghĩa Truyện Kiều”. Tác phẩm tập trung phân tích, giải nghĩa cả từ Nôm lẫn từ Hán Việt còn chưa được hiểu rõ trong Truyện Kiều, nhằm hỗ trợ các giáo sư, sinh viên, học sinh trong quá trình giảng dạy và học tập môn Ngữ văn. Cuốn sách hứa hẹn sẽ là một tài liệu tham khảo hữu ích, giúp bạn đọc tiếp cận sâu hơn với kiệt tác của đại thi hào Nguyễn Du và thêm yêu tiếng Việt. Hà Nội, ngày 11 tháng 11 năm 1952.
