Cuốn sách “Chữ Văn Quốc Ngữ Thời Kỳ Đầu Pháp Thuộc” của tác giả Nguyễn Văn Trung đưa người đọc vào hành trình khám phá lịch sử đầy thăng trầm của chữ Quốc ngữ, từ những ngày đầu manh nha cho đến khi vươn lên trở thành ngôn ngữ viết chính thức của Việt Nam dưới thời Pháp thuộc. Tác giả đã dày công nghiên cứu và tái hiện một cách sống động bức tranh toàn cảnh về sự hình thành và phát triển của chữ Quốc ngữ trong bối cảnh lịch sử – xã hội phức tạp của giai đoạn đầu thế kỷ 17 đến đầu thế kỷ 20.
Hành trình của chữ Quốc ngữ khởi nguồn từ năm 1615, gắn liền với sự xuất hiện của linh mục Alexandre de Rhodes trên mảnh đất Việt Nam. Không chỉ mang theo sứ mệnh truyền đạo, Alexandre de Rhodes còn đóng vai trò tiên phong trong việc phát triển chữ Quốc ngữ, một hệ thống chữ viết dựa trên ký tự Latinh. Tuy nhiên, con đường ấy không hề bằng phẳng. Chữ Quốc ngữ ngay từ những bước đi đầu tiên đã vấp phải sự phản đối mạnh mẽ từ giới Nho học và triều đình nhà Nguyễn, những người coi nó như công cụ xâm nhập văn hóa và âm mưu đồng hóa của người Pháp.
Năm 1627 đánh dấu một cột mốc quan trọng với sự ra đời của “Dictionarium Annamiticum Lusitanum et Latinum” (Từ điển tiếng An Nam bằng tiếng Bồ Đào Nha và La Tinh) – cuốn sách đầu tiên được viết bằng chữ Quốc ngữ. Đây là thành quả đáng ghi nhận của Alexandre de Rhodes, góp phần đặt nền móng cho sự phát triển của chữ Quốc ngữ. Dù vậy, dưới áp lực của triều đình, chữ Quốc ngữ vẫn chưa thể vươn ra khỏi phạm vi hẹp của giới truyền đạo và một số trí thức.
Bước sang thế kỷ 19, dưới triều đại Minh Mạng, chính sách bài trừ chữ Quốc ngữ càng được siết chặt với lệnh cấm toàn diện việc dạy và học. Tuy nhiên, ngọn lửa của chữ Quốc ngữ vẫn âm ỉ cháy trong lòng những người trí thức Công giáo, những người đã bí mật gìn giữ và truyền bá chữ Quốc ngữ như một báu vật văn hóa.
Mãi đến nửa sau thế kỷ 19, khi Pháp can thiệp sâu hơn vào Việt Nam, chính sách hà khắc đối với chữ Quốc ngữ mới dần được nới lỏng. Và bước sang thế kỷ 20, chính quyền thực dân Pháp, với mục tiêu đồng hóa văn hóa, đã đẩy mạnh việc phổ cập giáo dục bằng chữ Quốc ngữ. Nghị định năm 1910 của Toàn quyền Đông Dương, công nhận chữ Quốc ngữ do Alexandre de Rhodes sáng tạo, đã chính thức đưa chữ Quốc ngữ trở thành phương tiện giao tiếp và giáo dục chính thức trên toàn cõi Việt Nam.
“Chữ Văn Quốc Ngữ Thời Kỳ Đầu Pháp Thuộc” không chỉ đơn thuần là một công trình nghiên cứu lịch sử, mà còn là lời tri ân sâu sắc đến những con người đã bền bỉ gìn giữ và phát triển chữ Quốc ngữ qua bao thăng trầm. Tác giả Nguyễn Văn Trung đã khéo léo kết hợp sử liệu phong phú với lối phân tích sắc bén, mang đến cho độc giả cái nhìn đa chiều và sâu sắc về một giai đoạn lịch sử quan trọng của chữ viết Việt Nam. Cuốn sách hứa hẹn là một nguồn tư liệu quý giá cho những ai quan tâm đến lịch sử ngôn ngữ và văn hóa Việt Nam.
