“Chùa Việt Vài Nét Cơ Bản” của Trần Lâm Biền là một hành trình khám phá sâu sắc về lịch sử và kiến trúc Phật giáo Việt Nam. Tác giả Trần Lâm Biền đã tỉ mỉ nghiên cứu và tái hiện một bức tranh toàn cảnh về sự phát triển của Phật giáo, từ những ngày đầu du nhập cho đến cuối thế kỷ 20, thông qua lăng kính của những ngôi chùa Việt – những chứng nhân lịch sử và di sản văn hóa vô giá.
Cuốn sách dẫn dắt người đọc ngược dòng thời gian, tìm về dấu tích Phật giáo từ thế kỷ thứ 2 TCN và chứng kiến sự thăng hoa của nó dưới thời nhà Đường vào thế kỷ thứ 9. Từ kinh đô Hoa Lư đến Đại La, những ngôi chùa cổ kính như Bối Khê, Kỳ Vân… mang đậm dấu ấn kiến trúc Trung Hoa với kiểu dáng chữ “nhất” và “nhị” cổ điển, minh chứng cho sự giao thoa văn hóa thời kỳ đầu.
Bước sang thế kỷ 15, dưới triều đại nhà Hậu Lê, kiến trúc chùa Việt bắt đầu tìm thấy tiếng nói riêng. Hình thức chữ “tam” xuất hiện ở chùa Một Ngọn, chùa Trấn Quốc… trên những khuôn viên rộng lớn, với hành lang uốn lượn và gác chuông cao vút, thể hiện khát vọng về sự uy nghi và trang nghiêm.
Thời kỳ nhà Nguyễn, đặc biệt là dưới thời vua Minh Mạng, đánh dấu sự nở rộ của nghệ thuật kiến trúc chùa Việt. Kiểu dáng “chữ tam, chữ nhị kép” độc đáo được thể hiện rõ nét ở chùa Hang (Hà Nội), chùa Phổ Minh (Nam Định)… Bên cạnh đó, nghệ thuật điêu khắc gỗ tinh xảo cũng được nâng lên tầm cao mới, biến những công trình tâm linh như chùa Một Cột, chùa Trấn Quốc (Huế) thành biểu tượng văn hóa và nghệ thuật của dân tộc.
Không chỉ dừng lại ở kiến trúc, tác giả Trần Lâm Biền còn khéo léo kết nối những giá trị văn hóa phi vật thể với đời sống tâm linh của người Việt. Lễ hội chùa Hương (Hà Nội), lễ hội chùa Trấn Quốc (Huế)… được tái hiện sinh động, cho thấy sự hòa quyện giữa tín ngưỡng tôn giáo và bản sắc văn hóa dân tộc.
“Chùa Việt Vài Nét Cơ Bản” còn là một bảo tàng thu nhỏ, lưu giữ những di tích và cổ vật quý giá. Bia ký, tượng Phật bằng gỗ, đồng… không chỉ là những báu vật của Phật giáo, mà còn là chứng tích lịch sử, kể lại những câu chuyện thăng trầm của đất nước qua hàng thế kỷ.
Thông qua những phân tích khoa học và tỉ mỉ, cuốn sách của Trần Lâm Biền không chỉ cung cấp kiến thức về kiến trúc chùa Việt mà còn mở ra cánh cửa để độc giả thấu hiểu hơn về quá trình hình thành, phát triển và giao thoa văn hóa trong suốt chiều dài lịch sử dân tộc. Đây thực sự là một công trình nghiên cứu đáng quý, góp phần quan trọng vào việc bảo tồn và quảng bá văn hóa Phật giáo Việt Nam.
