“Chúng tôi ăn rừng” của Georges Condominas là một hành trình khám phá sâu sắc và sống động về cuộc sống của người Mnong Gar, một bộ tộc bản địa sinh sống trong những cánh rừng nhiệt đới bạt ngàn của Đông Dương thuộc Pháp. Dựa trên nhật ký nghiên cứu khoa học được tích lũy tỉ mỉ trong hơn một thập kỷ, từ năm 1938 đến 1949, cuốn sách đưa người đọc đến gần hơn với một nền văn hóa độc đáo và bí ẩn. Condominas, một nhà nhân chủng học người Pháp, đã không chỉ quan sát mà còn hòa mình vào cuộc sống hàng ngày của người Mnong Gar, ghi chép lại từng chi tiết nhỏ nhất về sinh hoạt cộng đồng, tổ chức xã hội, tín ngưỡng, kinh tế, văn hóa và những câu chuyện đời thường.
Từ những trang sách, bức tranh toàn cảnh về đời sống du canh du cư của người Mnong Gar hiện lên rõ nét. Việc di chuyển theo mùa vào rừng sâu để tìm kiếm thức ăn là một phần tất yếu trong cuộc sống của họ. Săn bắn, hái lượm và canh tác nương rẫy tạm thời là những hoạt động kinh tế chủ đạo, cung cấp nguồn lương thực chính như thịt heo rừng, thịt hươu, thịt chim và các loại quả rừng. Việc chăn nuôi heo, gà cũng đóng góp một phần vào nguồn thực phẩm của cộng đồng.
Tổ chức xã hội của người Mnong Gar được xây dựng dựa trên những ngôi làng nhỏ, mỗi làng gồm khoảng 20-30 hộ gia đình, dưới sự lãnh đạo của một trưởng làng. Mỗi làng là một đơn vị tự quản, tự giải quyết các vấn đề nội bộ, đồng thời duy trì mối quan hệ hợp tác và đôi khi là tranh chấp đất đai với các làng khác. Gia đình nhỏ, gồm cha mẹ và con cái chưa lập gia đình, là nền tảng cơ bản của xã hội Mnong Gar.
Tín ngưỡng đóng vai trò quan trọng trong đời sống tinh thần của người Mnong Gar. Họ tin vào sự tồn tại của các thần linh ngự trị trong rừng, trời, đất, đồng thời tôn thờ tổ tiên và thiên nhiên thông qua các nghi lễ cầu mưa, cầu mùa màng bội thu. Niềm tin vào ma quỷ, phù thủy cũng ăn sâu vào tâm thức của họ, dẫn đến việc thường xuyên tổ chức các nghi lễ trừ tà.
Condominas đã dành nhiều tâm huyết để ghi lại một cách chi tiết các nghi lễ, lễ hội đặc trưng của người Mnong Gar, từ lễ hội mừng mùa màng, lễ cầu mưa, lễ đón Tết đến các nghi thức trong đám cưới, tang lễ. Ông cũng lưu giữ những câu chuyện dân gian, ca dao, truyện cổ tích được truyền miệng qua nhiều thế hệ, góp phần làm sáng tỏ những nét đẹp văn hóa phi vật thể của cộng đồng này.
Không chỉ dừng lại ở việc ghi chép, Condominas còn đưa ra những nhận định sắc bén về sự biến đổi của cộng đồng Mnong Gar dưới ảnh hưởng của thực dân Pháp. Sự xói mòn các phong tục truyền thống, sự chuyển dịch trong hoạt động kinh tế sang trồng lúa nước và cây công nghiệp là những thay đổi không thể tránh khỏi. Tuy nhiên, ông cũng khẳng định rằng bản sắc văn hóa của người Mnong Gar vẫn được gìn giữ bền bỉ qua ngôn ngữ, tín ngưỡng và cộng đồng.
“Chúng tôi ăn rừng” không chỉ là một công trình nghiên cứu khoa học giá trị mà còn là một câu chuyện nhân văn sâu sắc về một cộng đồng người sống gắn bó với thiên nhiên. Cuốn sách mời gọi người đọc bước vào thế giới của người Mnong Gar, để hiểu hơn về cuộc sống, văn hóa và những biến đổi của họ dưới góc nhìn tinh tế của một nhà khoa học đồng thời là một người bạn đồng hành.
