“Chuyến Đi Bắc Kỳ Năm Ất Hợi 1876” của học giả J. B. Trương Vĩnh Ký là một tác phẩm vô giá, mở ra cánh cửa thời gian đưa chúng ta trở về Việt Nam năm 1876. Thông qua lăng kính sắc sảo của một nhà nghiên cứu uyên bác, cuốn sách ghi lại hành trình khảo sát và thám hiểm đầy thú vị xuyên suốt miền Bắc Kỳ, kéo dài 5 tháng, từ tháng 11 năm Ất Hợi đến tháng 3 năm sau. Hơn cả một chuyến đi, đây là một bức tranh toàn cảnh về địa lý, kinh tế, xã hội và chính trị của Bắc Kỳ thời bấy giờ, được khắc họa chi tiết và sống động qua ngòi bút tài hoa của Trương Vĩnh Ký.
Hành trình của ông trải dài qua nhiều tỉnh thành quan trọng, từ Hà Nội, Hải Dương, Hưng Yên, Nam Định đến Ninh Bình và Thanh Hóa. Mỗi địa danh hiện lên với những đặc trưng riêng biệt về địa hình, thổ nhưỡng, khí hậu, cùng với sự đa dạng của cây trồng và sản vật địa phương. Trương Vĩnh Ký không chỉ đơn thuần mô tả cảnh quan thiên nhiên mà còn đi sâu vào đời sống con người, ghi chép tỉ mỉ phong tục tập quán, hoạt động kinh tế và kết cấu xã hội của cộng đồng cư dân.
Bắc Kỳ hiện lên trong trang viết của ông là một vùng đất trù phú với khí hậu ôn hòa, lý tưởng cho việc trồng lúa nước – cây trồng chủ lực, bên cạnh các loại cây lương thực khác như kê, ngô, đậu tương và dâu tằm. Đất đai màu mỡ, sản vật dồi dào nuôi sống một dân số đông đúc, tập trung thành nhiều làng xóm. Nông nghiệp là trụ cột của nền kinh tế, là nguồn sống chính của người dân.
Tuy nhiên, bức tranh toàn cảnh cũng không thiếu những mảng tối. Trương Vĩnh Ký đã thẳng thắn ghi nhận những khó khăn mà người dân Bắc Kỳ phải đối mặt, từ thiên tai, hạn hán thường xuyên xảy ra, hệ thống thủy lợi chưa phát triển đến giao thông cách trở do đường sá nhỏ hẹp, dễ bị ngập lụt. Ông cũng không né tránh đề cập đến những tệ nạn xã hội như cờ bạc, trộm cắp…
Bên cạnh những quan sát về kinh tế và xã hội, tác giả còn phân tích bối cảnh chính trị đương thời. Dù trên danh nghĩa thuộc quyền cai trị của triều Nguyễn, thực tế quyền lực lại nằm trong tay các quan lại địa phương. Điều này dẫn đến sự độc đoán, bất công trong cách cai trị, khiến cuộc sống của người dân chịu nhiều áp bức từ tầng lớp quan lại và địa chủ phong kiến.
“Chuyến Đi Bắc Kỳ Năm Ất Hợi 1876” không chỉ là một tác phẩm du ký thông thường, mà còn là một công trình nghiên cứu có giá trị lịch sử to lớn. Cuốn sách cung cấp cho độc giả hiện đại một cái nhìn sâu sắc và toàn diện về thực trạng xã hội Việt Nam dưới thời phong kiến. Đồng thời, những ghi chép của Trương Vĩnh Ký cũng là nguồn tư liệu tham khảo quý giá, góp phần vào việc nghiên cứu, tìm hiểu và xây dựng một tương lai tốt đẹp hơn cho đất nước. Hãy cùng bước vào hành trình khám phá quá khứ đầy thú vị với “Chuyến Đi Bắc Kỳ Năm Ất Hợi 1876” của J. B. Trương Vĩnh Ký.
