“Chuyện Làng Cuội” của Lê Lựu là một câu chuyện châm biếm sâu cay về thực trạng xã hội Việt Nam trải dài qua mấy chục năm, từ thời kỳ trước Cách mạng tháng Tám, qua cải cách ruộng đất, cho đến những năm đầu chuyển sang cơ chế thị trường. Tác phẩm khắc họa một bức tranh chân thực về cuộc sống của người dân vùng quê sông Hồng giữa những biến động của lịch sử, với những hệ lụy, những mâu thuẫn và cả những nét hài hước chua chát.
Câu chuyện bắt đầu với cái chết bí ẩn của bà Hiêu Đất, một sự kiện tưởng chừng đau buồn lại khơi dậy một không khí náo nhiệt chưa từng có tại làng Cuội. Từ sự hoang mang ban đầu khi “được phân phối hụt” do huyện chỉ đạo tháo đê quai, cái xác trôi dạt của bà Đất như một quả bom kích hoạt hàng loạt những tin đồn, những suy diễn, những toan tính vụ lợi trong lòng người dân.
Sự việc trở nên phức tạp hơn khi danh tính thực sự của người chết được hé lộ. Bà Hiêu Đất chính là mẹ của Lưu Minh Hiếu, Phó Chủ tịch tỉnh. Cái chết của một người mẹ nghèo khó, long đong suốt đời lại có con cái thành đạt bỗng chốc trở thành một câu chuyện đầy mỉa mai về sự đổi thay của thời cuộc. Làng Cuội, vốn im lìm trong nỗi buồn ngơ ngác, bỗng sôi sục, không phải vì thương xót, mà vì những toan tính lợi dụng.
Từ việc vớt xác, canh giữ thi hài, cho đến việc báo cáo lên huyện, xin ý kiến, xin kinh phí mua ván, mọi việc đều được bàn bạc, tính toán chi li, thể hiện rõ nét sự quan liêu, vụ lợi, và cả sự khôn lỏi của những cán bộ địa phương. Họ nhìn thấy trong cái chết của bà Đất một cơ hội để “trúng quả đậm”, để “làm bữa thả phanh”. Họ bàn về việc “quảng cáo” trên tivi, về việc thu phí người nhà đến nhận xác, về việc xin kinh phí bằng cách “kéo ra cửa hàng lòng lợn, hoặc ‘cầy tơ’”. Cảnh tượng đám đông hiếu kỳ kéo đến xem, những lời đồn thổi thất thiệt lan truyền chóng mặt, càng làm nổi bật lên sự lố bịch, kệch cỡm của xã hội lúc bấy giờ.
“Chuyện Làng Cuội” không chỉ là một câu chuyện về cái chết, mà còn là câu chuyện về sự sống, về những nỗ lực sinh tồn của con người trong một xã hội đầy biến động. Giọng văn châm biếm, hài hước nhưng không kém phần sâu cay của Lê Lựu đã phơi bày những góc khuất của xã hội, những mặt trái của con người, để lại trong lòng người đọc nhiều suy ngẫm. Tác phẩm hứa hẹn sẽ là một trải nghiệm đọc thú vị và đáng nhớ.
