Xuân Nguyên (1931-2006) là một tên tuổi gắn liền với văn học Yên Bái, một trong những hội viên sáng lập Hội Văn học Nghệ thuật tỉnh. Ông dành cả cuộc đời cho sự nghiệp báo chí và văn nghệ cách mạng tại vùng núi biên giới Lào Cai – Yên Bái, trải qua hai cuộc kháng chiến chống Pháp và chống Mỹ đầy gian khổ. Sự nghiệp văn chương của ông bắt đầu từ rất sớm với hai truyện ngắn “Hai ông già chăn dê” và “Mùa hoa Đi-O-Khang” đăng trên báo Văn nghệ, một tờ báo uy tín thời bấy giờ (1968-1969).
Tình yêu và sự am hiểu sâu sắc đối với đồng bào các dân tộc miền núi Tây Bắc là nguồn cảm hứng bất tận cho sáng tác của Xuân Nguyên. Hầu hết tác phẩm của ông đều xoay quanh cuộc sống của người dân nơi đây, từ tập truyện ngắn “Hoa đào tháng chín” (1975), “Người mẹ suối Lũng Pô” (1980), “Đêm mưa giông” (1983) đến tiểu thuyết “Cơn mưa giông” (1995), “Hạnh phúc chẳng ngọt ngào” (2007). Vốn sống phong phú cùng nỗ lực học hỏi ngôn ngữ các dân tộc, đặc biệt là tiếng Mông, đã tạo nên văn phong gần gũi, giản dị, hài hòa giữa lối nói của người Kinh và lời ăn tiếng nói của đồng bào vùng cao trong các truyện ngắn như “Giàng Tủa”, “Chiếc vòng bạc”…
Nhiều tác phẩm của Xuân Nguyên đan cài giữa quá khứ và hiện tại, khắc họa rõ nét cuộc sống tối tăm, cơ cực của đồng bào dân tộc thiểu số dưới ách thống trị của chế độ cũ, đồng thời tái hiện quá trình vùng lên đấu tranh của họ dưới sự lãnh đạo của Đảng. Bên cạnh đó, ông cũng phản ánh cuộc chiến không kém phần cam go, quyết liệt để xóa bỏ những hủ tục lạc hậu, điển hình như trong “Rừng ma”, “Hoa đào tháng chín”…
Tiểu thuyết “Cơn lốc núi” là một tác phẩm đặc biệt, đề cập đến vấn đề tiễu phỉ nhạy cảm và hấp dẫn nhưng cũng đầy thách thức trong việc thể hiện. Trích đoạn mở đầu cuốn tiểu thuyết vẽ nên khung cảnh nhộn nhịp của phiên chợ vùng cao, nơi cô gái Vàng Khúa Ly chuẩn bị lên đường trong lời dặn dò ân cần của mẹ. Hành trình đến chợ của Khúa Ly cùng Seo Mỷ không chỉ là bức tranh sinh động về cảnh sắc thiên nhiên hùng vĩ, mà còn hé lộ những góc khuất của cuộc sống người dân dưới ách áp bức của cường hào, lý trưởng. Cuộc trò chuyện của hai cô gái xen lẫn tiếng khèn réo rắt của chàng trai Mông như một khúc dạo đầu đầy day dứt, báo hiệu những cơn sóng ngầm đang cuộn trào trong lòng xã hội miền núi. Gặp gỡ đám vợ lính chặn đường mua hàng trước cổng đồn “Phăng Ky”, Khúa Ly và Seo Mỷ như bước vào một thế giới khác, nơi sự bất công và áp bức hiện hữu rõ ràng hơn bao giờ hết. “Cơn lốc núi” hứa hẹn là một câu chuyện đầy kịch tính và lôi cuốn về số phận con người giữa những biến động của thời cuộc.
