“Con Nhà Nghèo”, một tác phẩm kinh điển của văn hào Hồ Biểu Chánh, đã chạm đến trái tim hàng triệu độc giả qua nhiều thế hệ và được chuyển thể thành nhiều loại hình nghệ thuật như cải lương, kịch nói và điện ảnh. Câu chuyện lấy bối cảnh xã hội Việt Nam thời giao thời giữa phong kiến và Tây hóa, khắc họa rõ nét sự phân hóa giàu nghèo cùng những bất công mà tầng lớp tá điền phải gánh chịu dưới ách áp bức của địa chủ.
Xóm Đập Ông Canh, một vùng quê yên bình bên Gò Công, là nơi câu chuyện bắt đầu. Dưới bóng cây sum suê, những ngôi nhà lá đơn sơ nép mình bên cạnh những căn nhà ngói mới mẻ, ẩn chứa biết bao câu chuyện đời thường, những thăng trầm của kiếp người. Trong số đó, câu chuyện về Cai tuần Bưởi, một tá điền chất phác, luôn là điều cấm kỵ, một bí mật mà người dân trong xóm ngầm hiểu không nên nhắc đến.
Cai tuần Bưởi, một người nông dân hiền lành, sống cùng vợ là Thị Tố và cô em gái út tên Lựu. Cuộc sống gia đình anh vốn đã khó khăn khi phải oằn mình nộp lúa cho bà Cai Hiếu, địa chủ giàu có trong vùng. Năm đó, hạn hán kéo dài, mùa màng thất bát, Cai tuần Bưởi đứng trước nguy cơ không đủ lúa nộp. Giữa lúc khốn khó, bi kịch lại ập đến gia đình anh.
Tư Lựu, cô gái mười tám tuổi xinh đẹp, nết na, trở thành nạn nhân của cậu Hai Nghĩa, con trai bà Cai Hiếu. Lợi dụng lúc anh trai vắng nhà, cậu Hai Nghĩa đã hãm hiếp Lựu rồi nhẫn tâm bỏ rơi cô khi biết tin cô mang thai. Sự việc vỡ lở, thay vì nhận trách nhiệm, bà Cai Hiếu lại lo sợ ảnh hưởng đến thanh danh gia đình, không những không thừa nhận đứa bé mà còn tước đoạt ruộng đất, đuổi gia đình Cai tuần Bưởi ra khỏi xóm.
Biến cố liên tiếp ập đến khiến cuộc sống của gia đình Cai tuần Bưởi rơi vào bước đường cùng. Tư Lựu, một cô gái trẻ với tương lai tươi sáng phía trước, bỗng chốc trở thành người mẹ đơn thân, gánh chịu nỗi đau thể xác lẫn tinh thần. Cai tuần Bưởi, người anh cả, phải chứng kiến em gái mình bị chà đạp, gia đình tan nát. Số phận của họ, những con người nhỏ bé, nghèo khổ, bị chà đạp bởi quyền lực và sự bất công của xã hội, khiến người đọc không khỏi xót xa, phẫn uất. Giữa những bất hạnh, tia hy vọng le lói xuất hiện khi anh Cu, một người nông dân tốt bụng, đã dang tay che chở, chấp nhận cưới Lựu làm vợ và nhận nuôi đứa bé.
“Con Nhà Nghèo” không chỉ là câu chuyện về số phận bi thương của một gia đình tá điền, mà còn là bức tranh chân thực về xã hội Việt Nam những năm đầu thế kỷ 20, nơi sự bất công và áp bức ngự trị. Qua ngòi bút sắc sảo của Hồ Biểu Chánh, thân phận của những người nông dân nghèo khổ được khắc họa một cách sống động, đầy cảm xúc, lay động lòng người đọc và để lại những suy tư sâu sắc về thân phận con người trong xã hội.
