“Cửa Sông”, tác phẩm đầu tay của nhà văn Nguyễn Minh Châu ra mắt năm 1966, đã đánh dấu sự xuất hiện của một tài năng độc đáo và sâu sắc trong làng văn học Việt Nam. Tiểu thuyết mở ra một thế giới nội tâm phong phú, nơi những suy ngẫm về sự thật cuộc sống, sự phân tích nhân vật sắc bén và những vấn đề xã hội hiện hữu đan xen một cách hài hòa. Dưới ngòi bút tài hoa của Nguyễn Minh Châu, ngay cả những chi tiết nhỏ nhặt của đời sống thường nhật cũng trở nên gợi ý sâu sắc, mang đậm tính triết lý, đúng như lời nhận xét của nhà văn Tô Hoài. Ông khéo léo kết hợp giữa cuộc sống và câu chuyện, tạo nên một chỉnh thể thống nhất và hoàn mỹ.
Lấy bối cảnh làng quê yên bình bên dòng sông Kiều thơ mộng, “Cửa Sông” khắc họa cuộc sống giản dị của những con người hiền hậu. Tuy nhiên, bức tranh thanh bình ấy không tĩnh lặng mà ẩn chứa những thử thách đến từ chiến tranh. Chính trong hoàn cảnh khắc nghiệt này, mỗi người dân, từ những người nông dân chân chất đến cô giáo nhỏ bé, dịu dàng Thùy, đều tôi luyện bản thân, trở nên dũng cảm và kiên định. Hình ảnh cô giáo Thùy với cảm giác xao xuyến “như có con chim trong lòng… sẵn sàng gỡ cánh để bay cao” khi đứng trước lá cờ đỏ, xúc động nghĩ về những đảng viên cộng sản đã hy sinh, là một minh chứng cho sự chuyển biến mạnh mẽ trong tâm hồn con người giữa thời chiến. Cảnh tượng quen thuộc của làng Kiều bỗng trở nên lạ lẫm với Thùy, như thể cô vừa đặt chân đến, cho thấy một sự thức tỉnh và trưởng thành trong nhận thức.
Nguyễn Minh Châu sinh năm 1930 tại làng Văn Thái, hay còn gọi là làng Thới, xã Quỳnh Hải, huyện Quỳnh Lưu, tỉnh Nghệ An. Tên khai sinh của ông là Nguyễn Thí, sau này mới đổi thành Nguyễn Minh Châu khi đi học. Ít ai biết rằng, đằng sau những trang viết đầy mạnh mẽ và sâu sắc là một tâm hồn nhạy cảm và có phần rụt rè. Ông từng tâm sự trong những dòng ghi chép cuối đời: “Từ nhỏ tôi đã rụt rè và nhút nhát… Lớn lên, khi gần 60 tuổi… tôi chỉ muốn trốn vào một góc và chỉ từ đó tôi cảm thấy bình yên như con dế trốn vào hang.”
Hành trình văn học và cuộc đời của Nguyễn Minh Châu gắn liền với những biến động của đất nước. Tốt nghiệp trường Kỹ nghệ Huế năm 1945, ông tham gia quân đội năm 1950 sau khi học chuyên khoa tại trường Huỳnh Thúc Kháng, Nghệ An. Trải qua nhiều năm tháng phục vụ trong quân ngũ, ông bắt đầu sự nghiệp sáng tác và trở thành hội viên Hội Nhà văn Việt Nam năm 1972. Sự nghiệp văn học của ông để lại nhiều tác phẩm giá trị như: “Những vùng trời khác nhau”, “Dấu chân người lính”, “Miền cháy”, “Lửa từ những ngôi nhà”, “Những người đi từ trong rừng ra”, “Người đàn bà trên chuyến tàu tốc hành”, “Bến quê”, “Mảnh đất tình yêu”, “Chiếc thuyền ngoài xa”,… Ông qua đời tại Hà Nội vào ngày 23 tháng 1 năm 1989, hưởng thọ 59 tuổi, để lại những dấu ấn sâu đậm trong lòng độc giả.
Hãy cùng bước vào thế giới của “Cửa Sông” để khám phá những tầng sâu tâm hồn đầy tinh tế và lắng đọng của Nguyễn Minh Châu, một trong những cây bút xuất sắc của văn học Việt Nam.
