“Đại Tá Không Biết Đùa” của nhà văn Lê Lựu mở ra bằng một hành trình day dứt của một người đàn ông, dường như là một nhà báo, trên quãng đường trở về từ trận địa phục kích. Anh ta bị ám ảnh bởi tiếng kêu cứu oán thán, tiếng quát lạnh và cảm giác nhơ nhớp của nước miếng ai đó nhổ vào mặt. Cả khi đã được đưa lên xe cấp cứu, cảm giác ấy vẫn đeo bám anh ta như một vết nhơ không thể gột rửa. Hình ảnh nước bụi đường hòa vào nước mắt, nước miếng, tạo thành một lớp vỏ cứng đờ trên mặt, càng khắc họa sâu sắc sự hỗn loạn trong tâm trí người đàn ông này.
Đang chìm trong cơn mê sảng, anh ta bừng tỉnh khi thấy vị Đại tá, cha của người lính trẻ, đứng trước mặt. Chỉ hơn nửa tháng trước, hai người còn tay bắt mặt mừng, tiễn biệt nhau ở sân bay với lời hứa hẹn về những chia sẻ mới mẻ về cuộc chiến. Giờ đây, khuôn mặt vị Đại tá xám xịt, đôi môi run rẩy, giọng nói trầm lặng đến lạ thường. Câu nói “Ở đời, cái gì xảy ra, nó ắt phải xảy ra, không có gì, không có gì hệ trọng cả” tưởng như triết lý, lại chất chứa một nỗi đau tột cùng, trái ngược hoàn toàn với vẻ ngoài cứng rắn thường thấy của ông. Rồi bất ngờ, ông dồn dập hỏi về tình hình người con trai, khiến người nhà báo càng thêm hoang mang, lo sợ.
Ký ức về trận phục kích trở nên rõ ràng hơn. Vị Đại tá kể về cảnh tượng đau lòng khi tìm thấy con trai mình tựa lưng vào gốc cây thốt nốt, tay còng chặt vào tay một người lính trẻ khác đã hy sinh. Ông bất lực không thể mở được khóa còng, chỉ có thể vác thi thể người lính trên vai, để con trai mình lê bước theo. Nhưng chỉ được vài chục mét, cả ba ngã quỵ. Nếu không có tiếng còi ô tô và tiếng quát của người lái xe, có lẽ ông đã không thể nào đứng dậy được. Khi ông vùng dậy, lao ra đường thì chiếc xe tải đã bắt đầu thoát khỏi ổ phục kích.
Đại tá gầm lên chất vấn, muốn biết ai đã cứu con trai mình. Người nhà báo hốt hoảng, anh ta làm sao có thể biết được chuyện đó khi bản thân cũng đang chật vật tìm cách thoát thân. Từ lúc bám vào thành xe, nhảy lên thùng xe, rồi được người lái xe kéo vào cabin để cùng chạy trốn, anh ta hoàn toàn không hay biết chuyện gì đã xảy ra với người lính trẻ. Dưới ánh đèn cao áp lạnh lẽo, nhìn đôi môi tái nhợt của vị Đại tá, người nhà báo cảm thấy một nỗi sợ hãi mơ hồ như sắp bị trả thù…
Câu chuyện dần hé lộ toàn cảnh vụ phục kích thông qua lời kể của nhà báo. Ban đầu, trên xe có sáu người, do một thiếu úy trợ lý quân pháp sư đoàn chỉ huy. Quyền quyết định thuộc về người lái xe, dựa trên nhiệm vụ và kinh nghiệm của anh ta. Chiếc xe vận tải được tỉnh T. hợp đồng với công ty vận tải, tăng cường cho mặt trận vào cuối chiến dịch. Chuyến đi đầu tiên an toàn, nhưng đến chuyến thứ hai, xe téc chở đạn và xăng bị bắn cháy. Còn chiếc xe này sau khi trả hàng xong thì nhận lệnh đột xuất chở hai chiến sĩ phạm pháp về trại giam. Sự xuất hiện của nhà báo trên xe là do anh ta được tòa soạn gọi về gấp, và đã thương lượng để được đi nhờ.
Tác giả Lê Lựu, sinh năm 1942 tại Hưng Yên, là một cây bút quen thuộc với độc giả Việt Nam. Ông là hội viên Hội Nhà Văn Việt Nam từ năm 1974, nổi tiếng với các tác phẩm tiểu thuyết và truyện ngắn, trong đó “Thời xa vắng” đã được chuyển thể thành phim truyện nhựa. Hiện ông đang là Giám đốc Trung tâm Văn hóa Doanh nhân tại Hà Nội. “Đại Tá Không Biết Đùa” hứa hẹn sẽ là một tác phẩm đầy ám ảnh, khai thác sâu sắc những góc khuất của chiến tranh và thân phận con người.
