Đại Việt Sử Ký Tiền Biên, một trong những tác phẩm lịch sử kinh điển của Việt Nam, do danh sĩ Ngô Thì Nhậm (1726-1803) biên soạn vào thời Lê Trung Hưng, tái hiện một cách sống động và chi tiết hành trình lịch sử của Đại Việt từ thời kỳ huyền thoại Hồng Bàng đến năm 905, dưới triều đại vua Lê Đại Hành. Tác phẩm này không chỉ đơn thuần là bản ghi chép các sự kiện lịch sử mà còn là công trình nghiên cứu công phu, đánh dấu bước ngoặt quan trọng trong việc tiếp cận lịch sử Việt Nam theo phương pháp khoa học.
Ngô Thì Nhậm, một sử gia lỗi lạc, đã dành tâm huyết khảo cứu và đối chiếu nhiều nguồn sử liệu chính thống thời bấy giờ như Đại Việt Sử Ký Toàn Thư, Khâm Định Việt Sử Thông Giám Cương Mục, cùng nhiều tài liệu quý giá khác. Ông đã khéo léo kết hợp giữa lối văn xuôi ngắn gọn, dễ hiểu với nội dung phong phú, hàm súc, tạo nên một tác phẩm vừa có giá trị khoa học vừa mang tính nghệ thuật cao.
Trải dài 20 quyển, Đại Việt Sử Ký Tiền Biên mở đầu bằng quyển “Hồng Bàng Thị Tích”, kể lại những truyền thuyết lập quốc Văn Lang và Âu Lạc thời kỳ Hồng Bàng. Tiếp theo, tác phẩm lần lượt tái hiện bức tranh lịch sử qua các triều đại, từ Triệu Đà đến Ngô Quyền, Đinh Tiên Hoàng và Lê Đại Hành, với những chi tiết được khắc họa sinh động và tỉ mỉ.
Giá trị độc đáo của Đại Việt Sử Ký Tiền Biên nằm ở việc Ngô Thì Nhậm đã sử dụng các nguồn tư liệu cổ để phục dựng một cách chân thực các sự kiện lịch sử, đồng thời miêu tả chi tiết về phong tục, tập quán, hệ thống chính quyền, quân sự và ngoại giao của từng thời kỳ. Không chỉ dừng lại ở việc ghi chép, ông còn phân tích sâu sắc nguyên nhân, diễn biến của các sự kiện, đưa ra những đánh giá khách quan về các nhân vật lịch sử, giúp người đọc thấu hiểu hơn về quá trình hình thành và phát triển của dân tộc Việt Nam.
Một điểm đáng chú ý khác là quan điểm của Ngô Thì Nhậm về tính liên tục của lịch sử dân tộc. Ông bác bỏ quan điểm coi các triều đại Việt Nam là những vương quốc độc lập, khẳng định rằng từ thời Hồng Bàng, dân tộc Việt Nam đã hình thành và phát triển một nền văn minh độc lập, riêng biệt. Đây là một luận điểm tiên phong, góp phần khẳng định bản sắc văn hóa và tinh thần tự chủ của dân tộc.
Với những đóng góp to lớn về mặt lịch sử và văn học, Đại Việt Sử Ký Tiền Biên của Ngô Thì Nhậm xứng đáng là một kiệt tác, một tư liệu quý báu không thể thiếu cho những ai muốn tìm hiểu về lịch sử Việt Nam. Tác phẩm không chỉ tái hiện chân thực quá trình hình thành và phát triển của dân tộc mà còn góp phần khẳng định và tôn vinh bản sắc văn hóa độc đáo của người Việt, và cho đến nay vẫn giữ nguyên giá trị to lớn của mình. Đại Việt Sử Ký Tiền Biên, một cuốn sách đáng đọc cho những ai yêu mến và muốn khám phá lịch sử hào hùng của dân tộc.
