“Đám Cưới Không Có Giấy Giá Thú”, tác phẩm mới nhất của nhà văn Ma Văn Kháng (tên thật Đinh Trọng Đoàn), tác giả của những cuốn sách nổi tiếng như “Đồng Bạc Trắng Hoa Xòe”, “Vùng Biên Ải”, “Mưa Mùa Hạ”, “Chó Bi Đời Lưu Lạc”,… đang thu hút sự chú ý mạnh mẽ từ độc giả và giới văn học Việt Nam. Tác phẩm đã trở thành tâm điểm của một cuộc hội thảo sôi nổi với sự tham gia của nhiều cây bút tên tuổi như Xuân Cang, Nguyên Ngọc, Nguyễn Kiên, khơi gợi nhiều cảm xúc và suy ngẫm về tính đa dạng và ý nghĩa sâu sắc của văn học đương đại.
Cuộc thảo luận, với sự góp mặt của những tinh hoa trong giới văn chương, đã soi sáng những khía cạnh đặc biệt của “Đám Cưới Không Có Giấy Giá Thú”. Tác phẩm không chỉ dừng lại ở những vấn đề nội tại ngành giáo dục mà còn đào sâu vào những bất cập của xã hội, khẳng định vai trò của văn học trong việc phản ánh và cảnh tỉnh xã hội. Ma Văn Kháng đã khéo léo dẫn dắt người đọc từng bước tiếp cận thông điệp mà ông muốn truyền tải. Khác với lối viết truyền thống, tác phẩm mạnh dạn chỉ ra những nhân vật chịu trách nhiệm chính, khuyến khích sự phê phán công bằng, một điều đáng trân trọng trong bối cảnh xã hội hiện nay.
Câu chuyện xoay quanh bi kịch của anh giáo Tự, một mô-típ quen thuộc nhưng được Ma Văn Kháng khắc họa bằng tất cả tâm huyết và sự sâu sắc, lột tả nỗi đau và khát vọng của một người trí thức giữa vòng xoáy cuộc đời đầy thử thách. Tác giả không lý tưởng hóa cũng không quá châm biếm các nhân vật lãnh đạo, nhưng vẫn giữ được cái nhìn sắc bén và chân thực về những “nhân vật tiêu cực” trong xã hội. Tuy nhiên, việc xây dựng tính cách một số nhân vật còn khá đơn giản, chưa khai thác hết chiều sâu tâm lý, đôi khi chỉ dừng lại ở mức hài hước, phóng đại mang tính biếm họa. Ví dụ, những nhân vật tốt nhưng vì cứng nhắc, bảo thủ hoặc những nhân vật xấu nhưng khéo che giấu bản chất thật của mình, những dạng nhân vật phức tạp trong đời thực, chưa được thể hiện rõ nét trong tác phẩm.
“Đám Cưới Không Có Giấy Giá Thú” cuốn hút người đọc bởi những trang viết sống động, hấp dẫn trong các đoạn đối thoại, tranh luận, miêu tả nhân vật và cảnh vật. Tuy nhiên, đôi chỗ tác phẩm còn nặng về lý luận, suy tư, mang đậm tính chất của tiểu thuyết lý thuyết.
Mặc dù có những ý kiến trái chiều, cho rằng cuốn sách “có vấn đề chính trị”, thậm chí “đi ngược lại nghị quyết số 7”, nhưng với nhiều người, tác phẩm thực sự thể hiện tâm huyết và niềm tin của tác giả vào một xã hội tốt đẹp, lý tưởng. Nỗi đau của Ma Văn Kháng khi chứng kiến lý tưởng của mình chưa được hiện thực hóa trong đời sống được thể hiện rõ nét. Tính tư tưởng và tính hiện thực của tác phẩm rất cao, bởi tác giả đã dũng cảm đề cập đến những vấn đề nhức nhối, gai góc của xã hội mà không hề né tránh. Việc Ma Văn Kháng mạnh dạn nhấn mạnh trách nhiệm của những người lãnh đạo ở các cấp bậc, từ hiệu trưởng, bí thư chi bộ trường học đến bí thư thị ủy, cho thấy mong muốn của ông về một đội ngũ lãnh đạo có văn hóa, trí tuệ và sáng suốt hơn.
Dẫu vậy, một số nhân vật như Dương, Cẩm, Lại vẫn còn khá đơn giản, thiếu chiều sâu. Hình ảnh những người tưởng chừng tốt, trung thành với lý tưởng nhưng lại gây ra hậu quả nghiêm trọng cho xã hội vẫn chưa được tác giả khai thác triệt để. Nhân vật Tự, một trí thức đầy bi kịch, suốt đời thất bại, có lẽ là một điểm nhấn đáng chú ý. Tuy nhiên, sự yếu đuối và bất lực đến mức cam chịu của nhân vật này khiến người đọc không khỏi đặt câu hỏi. Phần viết về bộ đội được xem là điểm yếu nhất, khá mơ hồ, cho thấy sự hạn chế trong kiến thức và trải nghiệm của tác giả về cuộc sống quân ngũ. Nhìn chung, “Đám Cưới Không Có Giấy Giá Thú” là một tác phẩm đáng đọc, gợi mở nhiều suy ngẫm và hứa hẹn những cuộc tranh luận thú vị. Một bài đánh giá chi tiết hơn về tác phẩm sẽ được công bố sau.
