“Đám Đông Cô Đơn” của David Riesman, xuất bản lần đầu cách đây hơn nửa thế kỷ, vẫn giữ nguyên giá trị như một tác phẩm kinh điển về xã hội học, soi sáng sự biến đổi trong tính cách con người. Cuốn sách không chỉ phân tích sự chuyển dịch từ tính cách “nội tại định hướng” sang “ngoại tại định hướng” trong bối cảnh xã hội Mỹ giữa thế kỷ 20, mà còn đặt ra những vấn đề mang tính phổ quát về con người và xã hội trong thời đại toàn cầu hóa. Todd Gitlin, trong lời giới thiệu cho ấn bản mới, đã khẳng định sức ảnh hưởng to lớn của cuốn sách này đối với diễn ngôn xã hội Mỹ, sánh ngang với những tác phẩm kinh điển khác như “The Jungle” của Upton Sinclair hay “The Feminine Mystique” của Betty Friedan.
Gitlin chỉ ra rằng “Đám Đông Cô Đơn” đã trở thành một hiện tượng văn hóa, vượt xa mong đợi ban đầu của tác giả và nhà xuất bản. Cuốn sách không chỉ được giới học thuật đón nhận mà còn len lỏi vào đời sống thường nhật, trở thành đề tài bàn luận trong các bữa tiệc, góp phần định hình ngôn ngữ và tư duy của cả một thế hệ. Sự thành công này một phần nhờ vào lối viết sáng sủa, dễ tiếp cận, không sa đà vào biệt ngữ học thuật, kết hợp với sự nhạy bén trong việc nắm bắt những trăn trở của tầng lớp trung lưu đang trỗi dậy trong thời kỳ hậu chiến. Riesman đã chạm đến những bất an thầm kín của họ, sự hoang mang trước những biến động văn hóa và tâm lý ẩn sâu bên dưới lớp vỏ bọc của cuộc sống sung túc.
Mặc dù một số giả thuyết của Riesman, đặc biệt là mối liên hệ giữa tính cách xã hội và biến động dân số, đã bị bác bỏ, nhưng những quan sát sắc bén của ông về sự thay đổi trong tâm lý xã hội vẫn còn nguyên giá trị. Sự chuyển dịch từ con người “nội tại định hướng”, với những mục tiêu được định hình từ bên trong, sang con người “ngoại tại định hướng”, luôn tìm kiếm sự công nhận từ bên ngoài, đã được Riesman tiên đoán từ rất sớm, thậm chí trước khi truyền hình trở thành phương tiện truyền thông đại chúng. Ông nhận thấy sự trỗi dậy của văn hóa đại chúng và ảnh hưởng của nó lên cách con người định hình bản thân, tìm kiếm hạnh phúc và ý nghĩa cuộc sống.
Nhìn lại “Đám Đông Cô Đơn” ở thế kỷ 21, chúng ta thấy những phân tích của Riesman càng trở nên sâu sắc và có tính dự báo. Sự chuyển dịch sang tính cách “ngoại tại định hướng” không chỉ giới hạn ở tầng lớp thượng lưu đô thị mà đã lan rộng ra toàn xã hội. Từ các chiến dịch tranh cử tổng thống đến các chương trình truyền hình thực tế, chúng ta thấy rõ xu hướng con người tìm kiếm sự công nhận, khẳng định bản thân thông qua sự tương tác với người khác và phương tiện truyền thông.
Gitlin kết thúc lời giới thiệu bằng một lời kêu gọi cho những nghiên cứu xã hội học mới, mang tính đột phá, có khả năng giải mã những biến đổi tâm lý xã hội trong thời đại hiện nay, giống như “Đám Đông Cô Đơn” đã từng làm được. Ông nhấn mạnh tầm quan trọng của việc kết nối nghiên cứu học thuật với đời sống thực tiễn, đưa ra những phân tích sâu sắc và dễ hiểu, giúp công chúng thấu hiểu những biến động xã hội và tìm kiếm ý nghĩa cho cuộc sống của chính mình. “Đám Đông Cô Đơn”, với những phân tích sắc bén và tầm nhìn xa trông rộng, vẫn là một nguồn cảm hứng và tri thức quý giá cho những ai muốn khám phá và hiểu biết về thế giới xung quanh.
Cuốn sách bắt đầu bằng việc định nghĩa “tính cách xã hội” và phân biệt nó với “cá tính” và “tính cách”. Tác giả tập trung vào phần tính cách được chia sẻ bởi các nhóm xã hội, hình thành từ kinh nghiệm chung của nhóm đó. Riesman cho rằng xã hội luôn tìm cách đảm bảo sự tuân thủ từ các cá nhân, và phương thức tuân thủ này được hình thành từ nhỏ, thông qua quá trình nuôi dạy con cái và những trải nghiệm trưởng thành.
Cuốn sách xem xét hai cuộc cách mạng quan trọng trong lịch sử phương Tây. Cuộc cách mạng thứ nhất, kéo dài từ thời Trung Cổ, đã phá vỡ các lối sống truyền thống dựa trên gia đình và thị tộc. Cuộc cách mạng thứ hai, gắn liền với sự chuyển dịch từ thời đại sản xuất sang thời đại tiêu thụ, đang diễn ra mạnh mẽ và tạo ra những thay đổi sâu sắc trong tính cách xã hội. Riesman tìm cách kết nối những biến đổi này với các thay đổi dân số, mặc dù ông thừa nhận sự thiếu hụt dữ liệu đáng tin cậy cho các giai đoạn lịch sử trước đây.
