Richard Wiseman, trong cuốn sách “Dám Khác Biệt”, khám phá một câu hỏi cơ bản: Làm thế nào để chúng ta thực sự nổi bật và tạo ra sự thay đổi tích cực trong cuộc sống? Tác giả lập luận rằng, trái với những lời khuyên phổ biến về tư duy tích cực, hình dung thành công hay mơ mộng về một tương lai lý tưởng, chìa khóa để thay đổi nằm ở hành động thực tế. Wiseman chỉ ra rằng việc liên tục tập trung vào suy nghĩ tích cực đôi khi phản tác dụng, và việc xây dựng hình ảnh bản thân hoàn hảo trong tưởng tượng không giúp ích gì cho thực tế.
“Dám Khác Biệt” không chỉ là một cuốn sách để đọc thụ động. Wiseman khuyến khích độc giả chủ động tham gia vào quá trình đọc, thậm chí “làm hỏng” một số phần của cuốn sách, như một cách để tương tác và nội tâm hóa những bài học về sự thay đổi và phát triển bản thân. Đây là một phương pháp học tập độc đáo, khuyến khích sự chủ động và trải nghiệm thực tế thay vì chỉ đơn thuần tiếp nhận thông tin một cách thụ động.
Cuốn sách bắt đầu bằng phần I: “Làm Thế Nào Để Hạnh Phúc”, nơi Wiseman dẫn dắt người đọc vào một hành trình khám phá khoa học về hạnh phúc, bắt đầu từ những thí nghiệm tâm lý học đầu tiên. Tác giả giới thiệu William James, một nhà tâm lý học tiên phong, người đã thách thức những quan niệm truyền thống về mối quan hệ giữa cảm xúc và hành vi. Khác với Wilhelm Wundt, người tập trung vào những thí nghiệm đơn giản như đo thời gian phản ứng với một quả bóng đồng rơi, James quan tâm đến những vấn đề phức tạp và thực tế hơn của con người, như niềm tin, ý nghĩa cuộc sống và tự do.
James, với phong cách bình dị, hài hước và gần gũi, đã đặt nền móng cho tâm lý học hiện đại. Ông tin rằng tâm lý học cần phải gắn liền với cuộc sống thực tế, chứ không chỉ là những thí nghiệm trong phòng thí nghiệm. Sự khác biệt trong quan điểm và phương pháp nghiên cứu giữa James và Wundt thể hiện rõ nét qua cách họ tiếp cận vấn đề và tương tác với sinh viên. Trong khi Wundt cứng nhắc và áp đặt, James khuyến khích sự tự do tư tưởng và sáng tạo.
Một trong những đóng góp quan trọng nhất của James là lý thuyết về cảm xúc. Ông cho rằng cảm xúc không phải là nguyên nhân dẫn đến hành vi, mà ngược lại, hành vi mới là nguyên nhân tạo ra cảm xúc. Ví dụ, chúng ta không cười vì vui, mà vui vì chúng ta cười. Lý thuyết này, được gọi là nguyên lý “Như thể” (As If), cho rằng bằng cách hành động như thể chúng ta đang trải nghiệm một cảm xúc nào đó, chúng ta có thể tạo ra cảm xúc đó. Mặc dù ban đầu vấp phải sự phản đối, lý thuyết của James đã được chứng minh qua nhiều nghiên cứu khoa học sau này.
Wiseman kể lại câu chuyện về James Laird, một học giả trẻ đã tình cờ khám phá lại lý thuyết của James và tiến hành các thí nghiệm để kiểm chứng nó. Bằng cách sử dụng những câu chuyện che đậy khéo léo, Laird đã thành công trong việc thao túng biểu cảm khuôn mặt của người tham gia và chứng minh rằng hành vi có ảnh hưởng đến cảm xúc. Các nghiên cứu tiếp theo của Paul Ekman và những nhà khoa học khác đã củng cố thêm lý thuyết này, cho thấy nguyên lý “Như thể” không chỉ tác động đến cảm xúc mà còn ảnh hưởng đến cả cơ thể và não bộ. Wiseman kết thúc phần giới thiệu bằng cách hướng dẫn độc giả một bài tập đơn giản để trải nghiệm sức mạnh của nguyên lý “Như thể” và gợi ý cách áp dụng nó vào cuộc sống hàng ngày để tạo ra niềm vui và hạnh phúc.
