Đào Trinh Nhất (1900-1951), một tên tuổi nổi bật trong làng văn và báo chí Việt Nam thế kỷ 20, còn được biết đến qua hàng loạt bút danh như Quán Chi, Nam Chúc, Viên Nạp, Hậu Đình, Tinh Vệ, Bất Nghị, Vô Nhị, Hồng Phong, Anh Đào, XYZ… Sự đa dạng trong bút danh phần nào phản ánh sự nghiệp viết lách phong phú và sáng tạo của ông. Đào Trinh Nhất không chỉ đơn thuần là một nhà báo, mà còn là một nhà văn tài hoa, người đã thổi hồn vào những tư liệu lịch sử tưởng chừng đã mai một, tái hiện một cách sống động bức tranh lịch sử Việt Nam thời cận đại. Sự nghiệp đa chiều của ông là một đóng góp quan trọng cho việc bảo tồn và phát huy di sản văn hóa dân tộc, để lại những giá trị tinh thần quý báu cho hậu thế.
Sinh ra tại Huế vào năm Canh Tý (1900), Đào Trinh Nhất là con trưởng của Tiến sĩ Đào Nguyên Phổ, thuộc dòng họ Hoàng giáp, quê gốc tại xã Thượng Phán, huyện Quỳnh Côi, tỉnh Thái Bình. Ông kết hôn với bà Lương Thị Hòa, con gái của nhà chí sĩ yêu nước Lương Ngọc Quyến và là cháu nội của nhà giáo dục Lương Văn Can. Nền tảng học vấn vững chắc từ chữ Hán tại quê nhà đến chữ Pháp và chữ quốc ngữ tại Hà Nội đã tạo điều kiện cho Đào Trinh Nhất tiếp cận với kho tàng tri thức đa dạng, hun đúc nên một tư duy sắc bén và tầm nhìn sâu rộng.
Sự nghiệp đồ sộ của Đào Trinh Nhất trải dài trên nhiều lĩnh vực, từ nghiên cứu lịch sử, triết học đến sáng tác văn học. Những tác phẩm của ông, như “Thế Lực Khách Trú và Vấn Đề Di Dân vào Nam Kỳ” (1924), “Đông Châu Liệt Quốc” (1928), “Việt Sử Giai Thoại” (1934), “Nước Nhựt Bổn Ba Mươi Năm Duy Tân” (1936), “Phan Đình Phùng – Một Vị Anh Hùng Có Quan Hệ Đến Lịch Sử Hiện Thời” (1936), “Việt Nam Tây Thuộc Sử” (1937), “Ngục Trung Thư (1938) – Đời Cách Mạng Phan Bội Châu”, “Lê Văn Khôi” (1941-1945), “Con Trời Ngã Xuống Đất Đen” (1944), và “Liêu Trai Chí Dị” (1950) (dịch dang dở), không chỉ thể hiện tâm huyết và sự uyên bác của tác giả mà còn là nguồn tư liệu quý giá cho những ai muốn tìm hiểu về lịch sử, văn hóa và con người Việt Nam.
Để thuận tiện cho việc nghiên cứu và tiếp cận, toàn bộ tác phẩm của Đào Trinh Nhất được phân loại thành các bộ sách theo từng lĩnh vực: Lịch sử, Triết học, và Văn học (Tập 1 và Tập 2). Bộ “Đào Trinh Nhất Tác Phẩm – Lịch Sử” tập hợp những công trình nghiên cứu, khảo sát về lịch sử Việt Nam, bao gồm các tác phẩm tiêu biểu như “Việt Nam Tây Thuộc Sử”, “Phan Đình Phùng – Một Vị Anh Hùng Có Quan Hệ Đến Lịch Sử Hiện Thời”, “Lương Ngọc Quyến Và Cuộc Khởi Nghĩa Thái Nguyên 1917”, “Đông Kinh Nghĩa Thục”, “Việt Sử Giai Thoại”, và “Con Trời Ngã Xuống Đất Đen”. Mỗi tác phẩm trong bộ sách này đều mang đến cho người đọc một cái nhìn sâu sắc và đa chiều về những sự kiện, nhân vật và giai đoạn lịch sử quan trọng của dân tộc. Thông qua ngòi bút sắc sảo và kiến thức uyên bác của Đào Trinh Nhất, lịch sử Việt Nam được tái hiện một cách sinh động và đầy sức hấp dẫn.
