“Dấu Vết Của Mẹ” của Marta Dzido không chỉ đơn thuần là câu chuyện về hai học sinh cuối cấp đối mặt với tình huống mang thai ngoài ý muốn. Bên cạnh những tình tiết quen thuộc như chàng trai trốn tránh trách nhiệm, cô gái trẻ nỗ lực tìm lại cuộc sống bình thường và chiến đấu với nỗi cô đơn, cuốn tiểu thuyết còn ẩn chứa nhiều tầng ý nghĩa sâu sắc hơn. Điều đáng ngạc nhiên là tác phẩm mang đậm dấu ấn của sự trưởng thành và từng trải này lại được viết bởi một tác giả trẻ dưới hai mươi tuổi, đánh dấu một bước ngoặt khác biệt trong dòng văn học trẻ Ba Lan.
Câu chuyện mở ra vào một mùa hè oi bức năm 1956 tại một phòng khám phụ sản, nơi hai người phụ nữ đang chờ đợi với những tâm tư riêng. Một người trẻ, mang dáng vẻ ngoài 26 tuổi dù thực tế trẻ hơn nhiều, chuẩn bị phá thai. Cuộc sống khốn khó với hai con nhỏ, chồng thất nghiệp khiến cô không đủ khả năng nuôi thêm một đứa trẻ. Người phụ nữ còn lại, lớn tuổi hơn, lịch sự và chỉn chu, đang khao khát có con nhưng lại bị vô sinh. Giữa hai số phận tưởng chừng đối lập ấy, một cuộc trao đổi đầy day dứt diễn ra. Người phụ nữ lớn tuổi đề nghị nhận nuôi đứa bé và sẵn sàng trả tiền, nhưng cô gái trẻ vẫn quyết định từ bỏ thai nghén. Sáu tháng sau, cô sinh ra một bé gái. Hai mươi bốn năm sau, cô bé ấy lại sinh hạ một bé gái khác.
Năm 2000, cô gái nhỏ tuổi nhất trong ba thế hệ phụ nữ ấy, dù đã hai mươi tuổi nhưng vẫn mang dáng vẻ trẻ con, lại một lần nữa ngồi trong phòng khám phụ sản vào một ngày hè oi ả, chờ đợi ca phá thai với chi phí 2000 zloty. Bên cạnh cô là một người phụ nữ lịch sự, nhưng cả hai đều im lặng. Mang theo đứa con ba tháng tuổi trên tay, cô gái tin rằng việc cho con bú sẽ là biện pháp tránh thai hiệu quả. Sự tin tưởng vào bác sĩ và những hiểu biết hạn chế về biện pháp tránh thai đã đẩy cô vào tình cảnh này. Sau khi mọi chuyện kết thúc, cô gái cảm thấy nhẹ nhõm nhưng đồng thời cũng day dứt, không biết phải gọi tên cảm xúc của mình là gì. Sự im lặng kéo dài cho đến khi cô quyết định viết ra tất cả, về phá thai, về nỗi đau thể xác lẫn tinh thần, về những lúng túng và hoang mang của tuổi trẻ.
Cuốn sách đầu tay, với giọng văn còn non nớt và chưa hoàn thiện, đã bị từ chối xuất bản vì thiếu quan điểm rõ ràng và cách diễn đạt chưa đủ sức nặng. Vài năm sau, cô gái tiếp tục viết một cuốn sách khác, lần này về đề tài thất nghiệp, cuộc sống đô thị khắc nghiệt và những đổ vỡ hôn nhân. Cuốn sách thành công vang dội, đưa cô đến với báo chí và truyền hình. Và rồi, người xuất bản đề nghị in lại cuốn sách về phá thai năm xưa. Dù còn nhiều do dự và e ngại, cuối cùng cô gái cũng đồng ý. “Dấu Vết Của Mẹ” ra đời, không phải là một tác phẩm văn chương hoàn hảo, nhưng lại chân thực và chạm đến một vấn đề nhức nhối trong xã hội. Đó là câu chuyện về những lựa chọn khó khăn, về những vết thương lòng và hành trình tìm kiếm ý nghĩa cuộc sống của những người phụ nữ trong suốt ba thế hệ.
