Jules Silvestre đưa người đọc vào một hành trình khám phá lịch sử Việt Nam thời kỳ Pháp thuộc qua tác phẩm “Đế Quốc An Nam Và Người Dân An Nam”. Cuốn sách là một nghiên cứu tỉ mỉ, vẽ nên bức tranh toàn cảnh về chính trị, hành chính, kinh tế và xã hội của Việt Nam từ nửa sau thế kỷ 19 đến đầu thế kỷ 20. Silvestre khéo léo dẫn dắt người đọc qua quá trình Pháp thiết lập sự thống trị trên đất nước hình chữ S, từ những hiệp ước bất bình đẳng ban đầu đến việc xây dựng bộ máy cai trị tinh vi và áp dụng chính sách đồng hóa văn hóa.
Tác phẩm đào sâu vào cấu trúc hành chính phức tạp của chế độ thực dân, phân tích vai trò then chốt của Toàn quyền Pháp, Hội đồng thuộc địa, cùng các cấp bậc quan lại khác. Sự tập trung đặc biệt vào quyền lực và chính sách của Toàn quyền – người nắm giữ vận mệnh của An Nam – giúp người đọc hiểu rõ cơ chế vận hành của bộ máy cai trị. Qua đó, Silvestre phơi bày bộ mặt thật của chế độ thực dân, nơi quyền lực tập trung và quyết định mọi mặt của đời sống An Nam.
Không chỉ dừng lại ở bộ máy cai trị, cuốn sách còn vạch trần chính sách đồng hóa văn hóa đầy toan tính của thực dân Pháp. Từ việc hạn chế phát triển văn hóa bản địa, xóa bỏ chữ Nôm, đến việc áp đặt tiếng Pháp trong giáo dục và truyền bá Công giáo, tất cả đều nhằm mục đích xóa mờ bản sắc dân tộc, thay thế bằng văn hóa Pháp để dễ dàng kiểm soát. Silvestre cho thấy sự xảo quyệt của chính sách này, một mặt kìm hãm sự phát triển tự nhiên của văn hóa Việt, mặt khác gieo rắc những tư tưởng ngoại lai nhằm nô dịch tinh thần người dân.
Bên cạnh những phân tích về chính trị và văn hóa, tác phẩm cũng dành một phần quan trọng để khắc họa đời sống kinh tế – xã hội của người dân An Nam dưới ách thống trị. Nền kinh tế lệ thuộc, gánh nặng thuế má, cùng sự bóc lột tàn nhẫn đã đẩy người dân vào cảnh khốn cùng. Tuy nhiên, giữa muôn trùng khó khăn, tinh thần yêu nước và khát vọng độc lập vẫn âm ỉ cháy, trở thành nguồn sức mạnh tiềm tàng chờ ngày bùng nổ.
“Đế Quốc An Nam Và Người Dân An Nam” không chỉ đơn thuần là một cuốn sách lịch sử, mà còn là một chứng tích về một thời kỳ đầy biến động của dân tộc Việt Nam. Qua ngòi bút sắc sảo của Jules Silvestre và bản dịch của Phan Tín Dụng, người đọc có cơ hội tiếp cận một góc nhìn đa chiều về thời kỳ đầu cận đại, hiểu rõ hơn về những khó khăn, thử thách mà cha ông ta đã phải trải qua, đồng thời trân trọng hơn giá trị của độc lập tự do. Đây thực sự là một tư liệu quý giá cho những ai quan tâm đến lịch sử Việt Nam.
