Cuốn sách “Đề Thám – Con Hùm Yên Thế” của tác giả Nguyễn Duy Hinh là một hành trình đầy lôi cuốn về cuộc đời và sự nghiệp của một trong những nhân vật kiệt xuất nhất trong lịch sử Việt Nam thế kỷ 19 – Đề Thám. Sinh năm 1836 tại làng Đề Lộc, huyện Đức Thọ, tỉnh Hà Tĩnh, trong một gia đình nho giáo nghèo khó, Đề Thám đã sớm bộc lộ trí tuệ hơn người. Ông đỗ Cử nhân năm Tự Đức thứ 13 (1860) và bước chân vào con đường quan trường đầy chông gai dưới triều Nguyễn.
Những năm tháng đầu tiên trong sự nghiệp, Đề Thám phải đối mặt với vô vàn khó khăn do hoàn cảnh gia đình. Tuy nhiên, bằng tài năng và bản lĩnh kiên cường, ông dần vượt qua nghịch cảnh, từng bước thăng tiến trên con đường hoạn lộ. Năm Tự Đức thứ 25 (1872), Đề Thám được bổ nhiệm làm Án sát sứ tỉnh Nghệ An rồi Thanh Hóa, một chức vụ quan trọng bậc nhất thời bấy giờ, minh chứng cho năng lực xuất chúng của ông.
Tác giả Nguyễn Duy Hinh khắc họa chân dung Đề Thám là một vị quan cương trực, liêm khiết, luôn đặt lợi ích của nhân dân lên hàng đầu. Trong quá trình tại vị, ông luôn đề cao công bằng, thẳng thắn đấu tranh chống tham nhũng, lạm thuế, vì thế rất được lòng dân. Tuy nhiên, chính sự cương nghị và quyết liệt trong công việc đã khiến ông không tránh khỏi sự bất bình từ một số quan lại địa phương.
Bối cảnh lịch sử đầy biến động của đất nước cuối thế kỷ 19 đã đặt Đề Thám trước những thử thách mới. Năm 1882, thực dân Pháp bắt đầu xâm lược Việt Nam, triều đình nhà Nguyễn ngày càng suy yếu. Trước họa xâm lăng, lòng yêu nước sục sôi, Đề Thám đã dấy lên ngọn cờ kháng chiến. Tuy nhiên, do lực lượng mỏng manh, cuộc kháng chiến không thể kéo dài. Năm 1883, sau khi Pháp chiếm Hà Nội, triều đình Huế ký kết Hòa ước Giáp Thân, mở đầu cho thời kỳ đen tối của đất nước.
Không chịu khuất phục, Đề Thám tiếp tục hoạt động kháng chiến bằng nhiều hình thức khác nhau. Năm 1885, ông tham gia phong trào Cần Vương do vua Hàm Nghi phát động, trở thành một trong những lãnh đạo chủ chốt. Dù cuộc khởi nghĩa Cần Vương cuối cùng cũng thất bại, nhưng tinh thần chiến đấu bất khuất của Đề Thám vẫn không hề suy giảm.
Sau khi Cần Vương thất bại, Đề Thám cùng một số tướng lĩnh tiếp tục lãnh đạo phong trào du kích chống Pháp ở vùng Thanh Hóa – Nghệ An. Bị thực dân Pháp truy lùng ráo riết, năm 1888, ông bị bắt khi đang lánh nạn tại vùng núi Thanh Hóa. Đề Thám bị kết án tử hình và bị hành quyết tại huyện Đô Lương, tỉnh Nghệ An, khép lại cuộc đời một chí sĩ yêu nước.
Thông qua ngòi bút sắc sảo, tác giả Nguyễn Duy Hinh đã tái hiện một cách sống động và chân thực cuộc đời và sự nghiệp của Đề Thám, từ thuở ấu thơ cho đến những năm tháng thăng trầm trong quan trường và sự nghiệp kháng chiến chống Pháp đầy gian khổ. Cuốn sách không chỉ là câu chuyện về một cá nhân, mà còn là bức tranh toàn cảnh về xã hội Việt Nam cuối thế kỷ 19, từ sự suy yếu của triều Nguyễn đến giai đoạn đầu của cuộc xâm lược của thực dân Pháp. Tác phẩm giúp người đọc hiểu rõ hơn về bối cảnh lịch sử và những khó khăn, thử thách mà Đề Thám và nhân dân Việt Nam phải đối mặt trong cuộc đấu tranh chống ngoại xâm.
“Đề Thám – Con Hùm Yên Thế” là một tác phẩm mang giá trị lịch sử to lớn, góp phần tôn vinh truyền thống yêu nước, ý chí quật cường của dân tộc Việt Nam trước ách đô hộ của thực dân Pháp. Cuốn sách xứng đáng là một tài liệu quý giá cho những ai muốn tìm hiểu về lịch sử dân tộc và cuộc đời của một vị anh hùng dân tộc.
